t4-5_osrodki_zaglady.md

• Faza scentralizowana
  • Grafeneck
  • Brandenburg
  • Hadamar
  • Pirna Sonnenstein "D"
  • Hartheim
  • Bernburg (Saale)

Faza scentralizowana

W lutym 1940 ustalono listę 6 głównych ośrodków zagłady, oznaczono je literami: A, B, Be, C, D, E.

• Grafeneck (Gomadingen) - A
• Brandenburg - B
• Hartheim (Alkoven, Górna Austria) - C
• Sonnenstein (Pirna) - D
• Hadamar - E
• Bernburg - Be

Pierwszymi działającymi ośrodkami zagłady osób chorych psychicznie i niepełnosprawnych na terenie przedwojennej Rzeszy były: zamek w Grafeneck i więzienie w Brandenburg. Uruchomiono je w styczniu i lutym 1940. Potem kolejne ośrodki powstały w maju i czerwcu 1940 w Hartheim i Sonnenstein (Pirna). W 1940 ośrodki Brandenburg, Grafeneck i Hartheim zabiły każdy prawie 10 tys ludzi, a w Sonnestein zostało zabitych 6 tys. Ogólnie w 1940 zamordowano 35 tys ludzi. 28 października kończy działalność ośrodek w Brandenburg, 13 grudnia w Grafeneck. W obu przypadkach doszło do ujawnienia charakteru działalności, ponadto na podlegającym im obszarze nie było już potencjalnych ofiar. Zamknięto je i przeniesiono egzekucje do nowych w Bernburg (Saale) oraz Hadamar.

Nie wiadomo do jakiego stopnia o czy w ogóle decyzja o zakończeniu działania dwóch pierwszych ośrodków zagłady wynikała z protestów i oporu opinii publicznej, dwa pozostałe ośrodki działały bez zakłóceń dalej.

W 1941 ośrodki w Bernburg i Sonenstein zwiększyły działalność podczas kiedy Hartheim (gdzie kolejno komendantami byli Wirth i Franz Stangl) działały jak poprzednio. Do sierpnia 1941 zabito kolejne 35 tys ludzi. Program został zakończony na polecenie Hitlera wydane 24 sierpnia 1941. Do końca 1941 ok 100 tys zostało zabitych w T4. Potem przez pewien czas służyły jako miejsca egzekucji więźniów obozów koncentracyjnych w ramach operacji 14f13, ale została ona zakończona kiedy powstały komory gazowe w obozach zagłady czyli najpóźniej na początku 1943.

Poza nimi działały nieoficjalne ośrodki zagłady (czasem nazywanej "dziką eutanazją"), głównie na terenie kraju Warty. Zabijano w nich także dzieci.

Na terytorium Rzeszy Niemieckiej w latach 1939–1941 zbudowano sześć centrów zabijania eutanazji. Częściowo dokonano licznych zabójstw nawet po ogłoszeniu 24 sierpnia 1941. "Zatrzymania eutanazji". W tym procesie przedawkowano narkotyki i celowo stosowano niedożywienie; Ponadto więźniowie niezdolni do pracy zostali zabici w ramach akcji 14f13. T4-Kötungsanstalt Lokalizacja Dzisiejszy okres federalny Grafeneck Gomadingen Baden-Württemberg 20 stycznia 1940 do grudnia 1940 r Brandenburg Brandenburg on the Havel Brandenburg 8 lutego 1940 do października 1940 r Hartheim Alkoven koło Linzu w Górnej Austrii 6 maja 1940 do grudnia 1944 r Sunstone Pirna Saxony od czerwca 1940 do września 1942 r Bernburg Bernburg (Saale) Saksonia-Anhalt od 21 listopada 1940 do 30 lipca 1943 r Hadamar Hadamar niedaleko Limburg Hesse od stycznia 1941 do 31 lipca 1942 r Bernuteńska instytucja "Eutanazja" zastąpiła jesienią 1940 r. Hadamar - instytucję zabijającą Grafeneck.

Organizatorzy T4 Viktor Brack i Werner Heyde zarządzili, aby zabicie pacjenta mogło odbywać się wyłącznie przez personel medyczny, ponieważ pismo upoważniające Hitlera z 1 września 1939 dotyczyło tylko lekarzy. W poszczególnych ośrodkach zabijania NS pracowali następujący lekarze:

T4 centrum zabijanie zabijanie lekarze Funkcja Okres Grafeneck Horst Schumann Ernst Baumhard Günther Hennecke Head Zastępca, od maja 1940 r Zastępca stycznia 1940 do listopada 1940 r Od stycznia 1940 do kwietnia 1940 r 25 kwietnia 1940 do grudnia 1940 r

Brandenburg Irmfried Eberl Aquilin Ullrich Heinrich Bunke Head zastępca Zastępca 1 lutego 1940 do listopada 1940 r 15 marca 1940 do listopada 1940 r Od sierpnia 1940 do listopada 1940 r Hartheim Rudolf Lonauer Georg Renno Head Zastępca 1 kwietnia 1940 do kwietnia 1945 r Od maja 1940 do sierpnia 1941 Sunstone Horst Schumann Curt Schmalenbach Klaus Endruweit Kurt Borm Head zastępca zastępca Zastępca czerwca 1940 do sierpnia 1941 Od jesieni 1940 do grudnia 1940 r Od grudnia 1940 do kwietnia 1941 Od grudnia 1940 do sierpnia 1941 Bernburg Irmfried Eberl Heinrich Bunke Head Zastępca listopada 1940 do sierpnia 1941 Od listopada 1940 do sierpnia 1941 Hadamar Ernst Baumhard Friedrich Berner Curt Schmalenbach Adolf Wahlmann Günther Hennecke Dyrygent Bodo Gorgaß głowa głowa głowa zastępca Zastępca stycznia 1941 do czerwca 1941 Od czerwca 1941 do sierpnia 1941 Od grudnia 1941 do lipca 1942 r Od 5 sierpnia 1942 do kwietnia 1945 r 13 stycznia 1941 do czerwca 1941 18 czerwca 1941 do sierpnia 1941

Dane statystyki Hartheimera do liczb ofiar 1940–1941 Zachowane wewnętrzne statystyki T4, tak zwane statystyki Hartheimera, przekazały zagazowanych w instytucjach zabijania między 1940 a 1 września 1941 roku.

Instytucja 1940 1941 Ogółem A (Grafeneck) 9.839 - 9.839 B (Brandenburgia) 9 772 - 9 772 Be (Bernburg) - 8,601 8,601 C (Hartheim) 9670 8599 18 269 D (kamień słoneczny) 5943 7777 13 720 E (Hadamar) - 10 072 10 072 Razem 35224 35049 70273

Jednak według muzeum Grafeneck w okresie od stycznia do grudnia 1940 r. W Grafeneck zamordowano od 10 500 do 11 000 osób. Liczba 10,654 została powołana w 1949 r. Przez jury z Tybingi w procesie, który przeprowadzono przeciwko niewielkiej liczbie sprawców.

W okresie od 13 stycznia do 24 sierpnia 1941 r. W pomniku Hadamar wymienia się łącznie 10 122 ofiar w komorze gazowej Hadamar. W ramach "drugiej fazy morderstwa" ponownie przejęły dawne szpitale państwowe Hadamar ponownie funkcję instytucji zabijającej: od sierpnia 1942 r. Do 26 marca 1945 r. Zmarło kolejne 4 411 ofiar.

Grafeneck

Zamek koło Gomadingen w powiecie Reutlingen w Badenii-Wirtembergii. Zbudowany w miejscu późnogotyckiego zamku w 1560 pałac myśliwski książąt Württemberg. 1762-72 przebudowany na barok. W 1929 kupiony przez Samariter Stift Grafeneck, która założyła dom dla niepełnosprawnych. Rok później powstał cmentarz.

Na początku października 1939 r. Herbert Linden z Ministerstwa Spraw Wewnętrznych Rzeszy odwiedził szefa Württembergischen Gesundheitsdienstes w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych, Eugena Stähle, i otworzył przed nim plany rządu Rzeszy dotyczące zmniejszenia liczby dziedzicznych i szalonych pacjentów hospitalizowanych, wraz z żądaniem wyznaczenia odpowiedniej instytucji w Wirtembergii można przeprowadzić "eutanazję" wspomnianej grupy pacjentów. Stähle zaproponował Samariteranstalt Grafeneck w pobliżu Marbach, dzielnicy Gomadingen. Został skonfiskowany 12 października 1939 r., Oczyszczony przez wszystkich pacjentów, a wkrótce potem odbudowany zgodnie z jego przeznaczeniem. Oprócz pomieszczeń biurowych i pracowniczych w drewnianym baraku 300 metrów od zamku urządzono gazoszczelną salę do zabijania. Oprócz koszar zainstalowano trzy ruchome piece kremacyjne, a budowę osłonięto drewnianym płotem. Z najbliższego sąsiedztwa instytucję zabezpieczały posterunki SS. W styczniu 1940 r. Centrum zabijania Grafeneck rozpoczęło swoją "działalność".

MSW Wirtembergii w Stuttgarcie, współpracujące z berlińskim biurem T4 zaproponowało Samariter Stift Grafeneck, ponieważ spełniał większość wymagań: jest to teren położony z dala od innych zabudowań, otoczony lasem i ma tylko dwie drogi dojazdowe, sam zamek zapewniał wygodną bazę mieszkaniowa dla personelu.

Richard Alber w latach 1938-44 zarządzający powiatem Münsingen 13 października 1939 zarządził ewakuację zamku Grafeneck następnego dnia. Pacjenci zostali przeniesieni do Reute i co interesujące wojnę przeżyli. Cztery omnibusy przewiozły setkę podopiecznych, 10 pracowników i zarządzające ośrodkiem Fundacji małżeństwo Frank wraz z córką. Cztery dni wcześniej siostry zostały powiadomione że będą musiały przygotować klasztor.

Władze hitlerowskie skonfiskowały pałac i cały teren 14 października 1939. Zbudowano drewniane koszary, krematorium, parking. Komorę gazową urządzono w garażu. Rozebrano ją w 1965. Gaz pochodził z IG Farbenindustrie w zakładzie Ludwigshafen (BASF).

Działalność 1940 18 stycznia - 13 grudnia; liczba ofiar 9839.

Chorzy z Bawarii, Badenii i Wirtembergii, także Hesji i terenów obecnej Nadrenia Północna-Westfalii.

Przebudowa rozpoczęta w październiku została zakończona w styczniu 1940. Powstały budynki mieszkalne i administracyjne, drewniane koszary na ok 100 ludzi, parking dla szarych autobusów, krematorium i szopa z komora gazową. Urząd stanu cywilnego. Organizowano kadry, personel rekrutowano w Stuttgarcie i Berlinie: lekarze, policjanci, pracownicy biurowi, personel opiekuńczy, strażnicy i palacze zwłok. W grudniu 1939 było to tylko ok 20 osób. Na początku 1940 prawie 100 pracowników.

Komorę gazową urządzono w specjalnie zbudowanej w tym celu szopie tzw "Garażu", którego wnętrze upozorowano na prysznic. Tlenek węgla pochodził z IG Farbenindustrie w zakładzie Ludwigshafen (BASF).

Regularne egzekucje zaczęły się 18 stycznia 1940.

Pierwsi zamordowani pacjenci pochodzili z domu opieki i Eglfing-Haar (Heil- und Pflegeanstalt Eglfing-Haar). Ofiary pochodziły z 48 instytucji dla osób niepełnosprawnych i chorych psychicznie: 40 z prawie wszystkich dzielnic Badenii-Wirtembergii, sześć z Bawarii i jedna z Hesji i Nadrenii Północnej-Westfalii.

Zamknięto w grudniu 1940, z powodu ujawnienia charakteru ośrodka, oraz coraz częstszych protestów, morderstwa przeniesiono do Hadamar.

Personel:

• Ludwig Sprauer, najwyższy oficer medyczny w Badenii, odpowiedzialny za administracyjne wdrożenie programu T4 w Badenii. Po dokonaniu oceny formularzy rejestracyjnych w imieniu Ministerstwa Spraw Wewnętrznych Badenii Sprauer autoryzował listy transportowe więźniów przeznaczonych do relokacji do Grafeneck.
• Otto Mauthe, najwyższy oficer medyczny Wirtembergii, odpowiedzialny za administrację T4 w Wirtembergii.
• Eugen Stähle, dyrektor medyczny Ministerstwa Spraw Wewnętrznych Wirtembergii, odegrał decydującą rolę w wyborze Grafeneck jako centrum zabijania dla Akcji T4. Departament, którym kierował w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych Wirtembergii, pełnił rolę regionalnego biura centralnego T4.

Grafeneck Tötungsärzte:

• Dyrektor medyczny: Horst Schumann ("Dr. Klein"): 1940 od stycznia do końca maja / początku czerwca, później Tötungsanstalt Pirna-Sonnenstein i lekarz obozowy w Auschwitz-Birkenau
• Zastępca: Ernst Baumhard ("Dr. Jäger"): 1940 od stycznia do kwietnia, potem do grudnia starszy lekarz; od stycznia do czerwca 1941 pełnił tę samą funkcję w Hadamar.
• Zastępca: Günther Hennecke: 1940 od 25 kwietnia do grudnia; potem pełni tę samą funkcję w Hadamar jako "Dr. Fleck".

Administracja i inny personel

• Szef biura: Christian Wirth, najważniejszy niemedyczny dyrektor Tötungsanstalt, odpowiedzialny za bezpieczeństwo, specjalny urząd stanu cywilnego Grafeneck, w którym sporządzano sfałszowano akty zgonu, personel i monitorowanie samego procesu mordowania.
• Zastępca "szefa biura": Gerhard Kurt Simon ("Dr. Ott", "Keil"); używał równiez pseudo jako "rejestrator" ("gniew")
• Pierwszy dyrektor specjalnego urzędu stanu cywilnego Grafeneck: Jakob Wöger, od grudnia 1939 do czerwca 1940 ("Haase")
• Zastępca szefa specjalnego urzędu stanu cywilnego: Hermann Holzschuh, po odejściu Wögera z jego następcy ("Lemm")
• Palacz zwłok: Josef Oberhauser, odpowiedzialny za kremację zwłok.
• Szef transportu: Hermann Schwenninger, odpowiedzialny za flotę transportową "Gekrat", która zabierała ofiary do Grafeneck.

Budynek zamku służył potem jako tzw. Kinderlandverschickung.

W 1945 francuskie władze okupacyjne 1946/7 wrócił do Fundacji, ewakuowane osoby niepełnosprawne wróciły.

Przed sądem Freiburg Ludwig Sprauer, główny oficer medyczny w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych w Karlsruhe oraz Arthur Schreck, dyrektor domów opieki Rastatt, Illenau i Wiesloch, 1947 oskarżony i skazany w 1948.

Procesy Grafeneck w 1949 w Tybindze doprowadziły do ​​kolejnych ośmiu zarzutów.

W 1965 "Garaż" został rozebrany.

Od lat 50. i 60. XX wieku pamiętane są dwie groby na urnę oraz miejsce pamięci na cmentarzu z otwartą kaplicą upamiętniającą zbrodnię.

W latach 60. postawiono pomnik. W 1982 powstaje grupa robocza mająca za zadanie stworzenie miejsca pamięci. Zdigitalizowano dokumentację sądową procesów.

1985 Gedenk- und Namensbuch z 8 tys nazwisk

Od 2005 Centrum Dokumentacji, wystawa stała "Grafeneck 1940 – Krankenmord im Nationalsozialismus".

1982 powstaje "grupa robocza ds. Eutanazji" w celu utworzenia Miejsca Pamięci i zorganizowania stałej wystawy.

Dokumentacja sądowa procesów została od tego czasu zdigitalizowana.

Pomnik został zaprojektowany przez artystę rzeźbiarza Rudolfa Kurza ze Stimpfach. Pęknięcie w tylnej ścianie istniejącego od 1990 roku pomnika symbolizuje ból. Przy wejściu do miejsca pamięci znajduje się próg kamienny, który upamiętnia czterdzieści instytucji i domów w Badenii-Wirtembergii i Bawarii, z których zabrano ludzi do Grafeneck.

1995 po raz pierwszy zaprezentowano "Księgę Pamięci". Od października 1998 książka z ponad 8 tys nazwisk ofiar znajduje się w pobliżu pomnika i jest ogólnodostępna dla wszystkich odwiedzających. Trwa identyfikowanie nieznanych ofiar, dla pamięci o nich postał w 1998 tzw. "Ogród alfabetyczny" pomysłu amerykańskiej artystki Diane Samuels.

Grafeneck prowadzi centrum dokumentacyjne od października 2005: od tego czasu dostępna jest wystawa stała "Grafeneck 1940 - Pielęgniarstwo w ramach narodowego socjalizmu". Od 15 do 20 tys osób rocznie.

• "Führung in der Gedenkstätte Grafeneck"
• Gedenkstätte Grafeneck – Dokumentationszentrum

Brandenburg

Stara Penitencjaria w Brandenburgii nad Hawelą ma zróżnicowaną historię jako dom dla ubogich, więzienie, obóz koncentracyjny i ośrodek zabijania. Na terenie i budynkach mieszczą się części administracji miasta Brandenburgii oraz Miejsce Pamięci Ofiar Eutanazji. Adres był poprzednio Neuendorfer Straße 90, obecny adres to Nicolaiplatz 28 lub 30.

W 1790 w Brandenburgu nad Hawelą rozpoczęto budowę Königlichen Landarmen- und Invalidenhauses tuż za murami miasta na terenie Saldrischen Schulgartens, za Syndikatsgraben. Docelowo było to miejsce schronienia dla 100 okaleczonych żołnierzy razem z rodzinami, oraz dla 300 ubogich obywateli Brandnburga. Dla utrzymania ich przeznaczono na użytek rolniczy obszar aż do Unterhavel. W latach 1810-20 trzymano tam również więźniów z przepełnionego więzienia w Spandau.

W 1820 przebudowano na zakład penitencjarny (Alten Zuchthauses Brandenburg) i cały teren otoczono wysokim ceglanym murem. 1896-98 znaczna rozbudowa i przebudowa głównego budynku. W 1920 i 1923 miały miejsce dwa bunty więźniów spowodowane zmniejszaniem racji żywnościowych, oba krwawo stłumione. Więzienie było przepełnione, przeznaczone było dla 300 osób a trzymano tam 700. Większość była skazana za uczestnictwo w powstaniach robotniczych 1919/1920.Stara Penitencjaria Z powodu katastrofalnych warunków zdecydowano o budowie nowego więzienia na 1800 osób i zbudowano je w latach 1927-31 w Görden (Zuchthaus Brandenburg-Görden) i wtedy zamknięto stare więzienie. Oba znajdowały się obok siebie, na południowo-wschodnim przedpolu starego miasta tuż przy dawnym grodzie słowiańskim. Adres starego to Neuendorfer Straße 90, nowego Nicolaiplatz 28 lub 30.

Policja miasta Brandenburg 26 maja 1933 zaproponowała prezydentowi rejencji poczdamskiej, którym był Ernst Fromm (NSDAP), utworzenie w obu więzieniach obozu koncentracyjnego. 15 sierpnia KL Oranienburg przysłał regulamnin (niem. Lagerordnung aka Strafkatalog) i instrukcje. Następnego dnia rada miejska zatwierdziła to pod warunkiem, że będzie to rozwiązanie tymczasowe. Powstał w sierpniu 1933 i należał do tzw. "wczesnych obozów koncentracyjnych". Przeznaczony było dla 600 osób, 24 sierpnia przybył pierwszy transport z 90 więźniami, w ciągu kilku pierwszych dni osadzono tam ponad 100 ludzi, po kilku tygodniach ponad 1000. Szybko zostało przepełnione, warunki były fatalne. W ramach planu centralizacji i standardyzacji obozów koncentracyjnych obóz uzyskał status państwowego obozu koncentracyjnego dekretem Ludwiga Grauertsa z 14 października 1933 (także: Lichtenburg, Papenburg i Sonnenburg).

Straż w obozie pełniło SS pod dowództwem Hauptsturmführer Fritz Tank. Formalnie komendantem był szef szkoły policyjnej, ale w rzeczywistości Tank miał wolną rękę. Do katastrofalnych warunków sanitarnych (z tego powodu ostatecznie obóz został zamknięty), dochodziło bicie i maltretowanie więźniów, przynajmniej trzech z nich (w tym radny z KPD Gertrud Piter) zostało zamęczonych na śmierć. Na święta bożonarodzeniowe zwolniono prawie połowę więźniów. 31 stycznia obóz został rozwiązany, a więźniów przeniesiono do obozów Lichtenburg, Papenburg i Oranienburg. Ostatni transport wyjechał 2 lutego 193

Komorę gazową upozorowaną na prysznic zbudowano w stodole więziennej. Już w styczniu 1940 przeprowadzono próbne gazowanie ludzi. Obserwowane było przez kierownictwo Akcji T4: Philipp Bouhler i Karl Brandt, główny lekarz Leonardo Conti, był też przedstawiciel MSW i pracownicy Instytutu Sądowego. Także Irmfried Eberl późniejszy dyrektor ośrodka zagłady.

Od lutego zaczęło się mordowanie ludzi. Ogółem do października zamordowano ponad 9 tys ludzi. Ofiarami byli głównie niepełnosprawni z północnych i środkowych Niemiec. Dzieci i Żydzi. Najbardziej znaną ofiarą był architekt i malarz Paul Goesch.

Działalność: 1940 luty - 28 października; liczba ofiar: 9972.

Ofiary były wcześniej gromadzone w państwowych zakładach opieki zdrowotnej.

27 września 1940 158 Żydów z północnych Niemiec przewieziono z Wunstorfu do Brandenburgii. Powiedziano im, że zostaną przeniesieni do zakładu w Chełmie pod Lublinem (w rzeczywistości tamten szpital zlikwidowano w styczniu 1940 po zamordowaniu wszystkich pacjentów przez SS).

Krematorium początkowo znajdowało się na terenie ośrodka zagłady, potem przeniesiono je do gospodarstwa w pobliżu Paterdamm (S-E od miasta).

Po ujawnieniu celu działalności w październiku 1940 ośrodek zagłady Brandenburg został zamknięty, personel i działalność przeniesiono do nowo utworzonego ośrodka w Bernburgu.

Ze stodoły więziennej, w której znajdowała się komora gazowa, zachowała się tylko tylna ściana, która obecnie zamyka obszar od południowego zachodu (Nicolaiplatz). W 1963 umieszczono tablicę z brązu, projektu Franza Andreasa Threyne.

1940 suma luty marzec kwiecień maj czerwiec lipiec sierpień wrzesień październik 495 477 974 105 1431 1529 1419 1382 1177 9972

Organizatorzy Akcji T4 Viktor Brack i Werner Heyde zarządzili, aby cały proses zabijania a szczególnie samo uruchamianie komory gazowej było nadzorowane i przeprowadzane przez lekarzy. To lekarze otwierali zawory z gazem i obserwowali wnętrze komory określając kiedy wszyscy zostali zabici. Używali pseudonimów, nawet w wewnętrznej korespondencji. Tötungsärzte:

• Dyrektor: Irmfried Eberl ("Dr. Schneider"): od 1 lutego do listopada 1940
• Zastępca: Aquilin Ullrich ("Dr. Schmitt"): od 15 marca do listopada 1940
• Zastępca: Heinrich Bunke ("Dr. Rieper"): od sierpnia do listopada 1940

Część budynku została zniszczona podczas II wojny światowej (kościół, budynek szpitala, stróżówka, 1/3 budynku głównego). Zniszczone budynki zostały rozebrane w 1954. Na ich miejscu powstały budynki biurowe magistratu. W zachowanej część budynku głównego (odremontowana 1954/1955 i w latach 80.) mieszczą się urzędy miejskie. Zmieniono fasadę. W dawnym domu dyrektora (jednopiętrowy budynek ze spadzistym dachem, na S-em w kierunku Haweli, zbudowany około 1900) znajduje się obecnie ośrodek opieki dziennej

17 sierpnia 2012 powstało Miejsce Pamięci dawnego ośrodka zagłady, założone przez przez Fundację Brandenburg Memorial. Powstało jako ostatnie ze wszystkich istniejących Miejsc Pamięci (po Bernburg, Grafeneck, Hadamar, Hartheim i Pirna-Sonnenstein). Znajduje się w byłym warsztacie dawnego zakładu penitencjarnego. W samym dawnym budynku więzienia fundacja używa pomieszczeń na muzeum, archiwum i do szkoleń. Mieści się w nim także warsztat projektowy "Robert Havemann". [

Hadamar

1883 Korrigendenanstalt

1907 powstaje Landesheil- und Pflegeanstalt Hadamar

Kontynuacja Grafeneck.

Działalność: 1941 13 stycznia - 1 września; liczba ofiar: 10122 w okresie fazy scentralizowanej i później w ramach "dzikiej eutanazji" ok 4 tys, łączna liczba ofiar to co najmniej 14494.

Po dojściu do 10 tys ofiar zorganizowano dzień wolny, tort i imprezę.

Komora gazowa w piwnicy udającej pomieszczenie z prysznicami, obok krematorium. Okoliczna ludność uskarżała się na dym, sadzę i popiół z włosami.

Biskup Limburga Antonius Hilfrich (diecezja Limburga, niem. Bistum Limburg), napisał 13 sierpnia 1941 do Ministerstwa Sprawiedliwości Rzeszy, że w Hadamar "dokonuje się planowo rzeczy, które karane są śmiercią na podstawie art. 211 StGB" (niem. Strafgesetzbuch, czyli Kodeks Karny).

Od stycznia 1941 do marca ok 25 tys niepełnosprawnych i chorych psychicznie zostało zamordowanych. W komore gazowej, zastrzykami, lekami i dietą głodową.

Ośrodek został umieszczony w obecnym budynku kliniki Vitos psychiatrii i psychoterapii Hadamar na Mönchberg.

W skrzydle głównego budynku Państwowych Szpitali Hadamar w listopadzie 1940 dla prowincji Hesse-Nassau utworzono szósty ośrodek zagłądy Aksji T4. Prezydent prowincji Hessen-Nassau wydzierżawił część szpitala na rzecz Fundacji Charytatywnej dla Opieki Instytucjonalnej, organizacji odpowiedzialnej za T4.

W 1940 wysłannik Kancelarii używający pseudonimu Hase pierwsze przygotowania do stworzenia ośrodka zagłady. Oprócz organizacji pomieszczeń biurowych, sypialnych i socjalnych dla nowego personelu, zbudowano komorę gazową upozorowną na prysznic i tuż obok krematorium. Pwinice przebudował Fritz Schwerwing, szwagier radnego prowincji Fritz Bernotat, resztę budowlańców wybrano specjalnie spoza regionu. Na krótko przed Bożym Narodzeniem specjalnie dobrany personel Akcji T4, składający się z lekarzy, pielęgniarek i opiekunów, a także trzy szare omnibusy, dotarli do Hadamar. Pozostali pracownicy szpitala zostali zobowiązani do zachowania tajemnicy.

Obszar pochodzenia ofiar był zbieżny z ustalonym w 1907 obszarem podlegającym szpitalowi Hadamar. Ofiary to osoby niepełnosprawne i chore psychicznie ze szpitali w pruskich prowincjach Hesji-Nassau, Westfalii, Hanoweru i Nadrenii, a także w landów Hesji, Badenii i Wirtembergii. Wszyscy zostali zamordowani od 1941.

Do Hadamar przydzielono 9 tzw instytucji pośrednich, do których osoby, które mają zostać zamordowane, były przenoszone bez uprzednegoo powiadomienia rodziny. Stamtąd były już przewożone do Hadamar.

Oznaczenie dzisiejsza nazwa Miejsce Powiat Kraj

• Prowincje Szpitale Herborn Vitos Herborn Herborn Dillkreis Hessen-Nassau
• Szpitale stanowe Weilmünster Hospital Weilmünster Weilmünster Upper Lahn District Hesse-Nassau
• Landes-Heil- und Pflegeanstalt Eichberg Zakład Psychiatrii i Psychoterapii Eichberg Eltville am Rhein Rheingaukreis Hessen-Nassau
• Privat-Heilerziehungsanstalt Kalmenhof Kalmenhof Idstein Untertaunuskreis Hesse-Nassau
• Heilerziehungs- und Pflegeanstalt Scheuern Foundation Scheuern Nassau Unterlahnkreis Hessen-Nassau
• PHP Galkhausen Klinika LVR Langenfeld Galkhausen, Langenfeld (Nadrenia) Rhein-Wupper-Kreis Rheinprovinz
• PHP Andernach Rhein-Mosel-Fachklinik Andernach Andernach County Mayen Rheinprovinz
• Centrum Psychiatryczne PLK Wiesloch Nordbaden Wiesloch powiat Heidelberg Baden
• Heilanstalt Weinsberg Clinic am Weissenhof Weinsberg powiat Heilbronn Württemberg

W tych instytucja pośrednich też czasem byli zabijani, w tzw fazie zdecentralizowanej.

Liczba ofiar 1941 Zagazowani ludzie "zdezynfekowani" od 13 stycznia do 1 września 1941 zabito 10072 ludzi. Lista zauktualizowana na 2010 10122. świętowano każdy pracownik otrzymał butelkę wina. Dym powodował podejrzenia mieszkańców.

Biskup Limburgii Antonius Hilfrich, w którego diecezji był Hadamar, napisał 13 sierpnia 1941 do Ministerstwa Sprawiedliwości Rzeszy, że w Hadamar "celowo dokonuje się czynów, zagrożonych karą śmierci z art. 211 StGB".

W fazie scentralizowanej zabito 70 tys ludzi. Komisarz Rzeszy ds. Instytucji opieki zdrowotnej Herbert Linden ustalił, że populacja pacjentów zmniejszyła się o 25% od 1939. Jego celem było jednak uwolnienie kolejnych 60% łóżek szpitalnych na oddziale psychiatrycznym, żeby mogły być przeznaczone dla ofiar bombardowań i rannych żołnierzy. Było to zadanie drugiej fazy programu eutanazji, znanej jako "dzika", "zdecentralizowana", "eutanazja narkotykowa" lub akcja Brandta. W przeciwieństwie do poprzedniej procedury nie był już zabijany w kilku centralnych instytucjach przez gaz, ale w wielu instytucjach w całej Rzeszy poprzez celowe niedożywienie lub przedawkowanie leków takich jak Luminal, Veronal, zastrzyki z morfiny-skopolaminy lub powietrza.

Nie wiadomo było, czy gazowanie zostanie wznowione. Ośrodki zagłady pozostawały w gotowości. Personel pielęgniarski został częściowo oddelegowany do domów opieki i opieki lub wysłany na tzw Osteinsatz. Latem 1942 W Berlinie zapadła ostateczna decyzja, że gazowanie ludzi w ramach Akcji T4 nie będzie kontynuowane i komory gazowe nie są już potrzebne. W Hadamar usunięto ślady mordu, pomieszczenia przywrócono do poprzendiego stanu. Szpital został zwrócony 31 lipca 1942 dla Bezirksverbandes Nassau w Wiesbaden i ponownie jako szpital państwowy działał od 1 sierpnia 1942.

Na polecenie radnego prowincji Fritza Bernotata starszy lekarz Adolf Wahlmann przejął kierownictwo medyczne a sekretarz stanu Alfons Klein administrację, przy czym Klein, który w przeciwieństwie do Wahlmanna był uważany za "partyjnie i politycznie wiarygodnego", sam otrzymał i sprawował władzę medyczną. Od sierpnia 1942 pod ich zarządem morderstwa były kontynuowane przez zastrzyki głodzenie. Teraz sprawcami yli nie tylko lekarze ale też pielęgniarki i pielęgniarze.

Krąg ludzi, którzy zostaną zamordowani, powiększył się dwukrotnie. W kwietniu 1943 pod kierownictwem MSW Rzeszy, powstało tzw. "centrum edukacji dla nieletnich żydowskich dzieci mieszanej rasy" (dzieci z jednym żydowskim rodzicem) z państwowych instytucji opiekuńczych. Dzieci te były chronione przed Akcją T4 jako tak zwani pół-Żydzi na mocy praw norymberskich. Teraz zostali objęci planem zagłady: 39 żydowskich Mischlinge wysłano do Hadamar, 34 zamordowano zastrzykami, a 5 dzieci zostało zwolnionych w wyniku stanowczej prawnej reakcji ich krewnych.

Od końca lipca 1944 równiez uznani za śmiertelnie chorych na gruźlicę zostali zamordowani zastrzykami z trucizny. Było 274 mężczyzn, 173 kobiet i 21 dzieci w wieku poniżej 15 lat, w sumie 468 osób. 375 to obywatele radzieccy a 63 Polacy.

Między 13 sierpnia 1942 a 24 marca 1945 4817 osób niepełnosprawnych lub chorych psychicznie zostało przetransportowanych do Hadamar, większość z nich przez organizację transportową T4. 4422 z nich zmarło w tym okresie, z tego ogromna większość została zabita.

Dopiero okupacja Hadamar przez wojska amerykańskie 26 marca 1945 zakończyła systematyczne mordowanie ludzi. Całkowita liczba ofiar w ośrodku zabijania Hadamar wynosi co najmniej 14494 osób.

Lekarze:

• Kierownik: Ernst Baumhard ("Dr. Moos"): od stycznia 1941 do czerwca 1941
• Kierownik: Friedrich Berner ("Dr. Barth"): od czerwca 1941 do sierpnia 1941
• Kierownik: Curt Schmalenbach ("Dr. Palm"): od grudnia 1941 do lipca 1942
• Kierownik: Adolf Wahlmann: od 5 sierpnia 1942 do kwietnia 1945
• Zastępca: Günther Hennecke ("Dr. Fleck"): od 13 stycznia 1941 do czerwca 1941
• Zastępca: Bodo Gorgaß ("Dr. Kramer"): od 18 czerwca 1941 do sierpnia 1941

Proces w Wiesbaden i Norymberdze

W procesie w Wiesbaden przed sądem wojskowym osądzono zabójstwo 476 rosyjskich i polskich robotników przymusowych. Wszczęte przez Leona Jaworskiego 8–15 października 1945. Alfons Klein i opiekunowie Heinrich Ruoff i Karl Willig zostali skazani na śmierć, doktor Adolf Wahlmann ze względu na podeszły wiek na karę dożywotniego więzienia. Dwóch pracowników administracyjnych zostało skazanych na 35 lat i 30 lat, a jedyna oskarżona Irmgard Huber - 25 lat. Wyroki śmierci wykonano 14 marca 1946. Wg prawa wojennego akt oskarżenia o zabójstwo około 15 000 innych osób nie był możliwy.

W procesie norymberskim głównych zbrodniarzy wojennych Hadamar był dowodem przeciwko oskarżonemu byłemu ministrowi spraw wewnętrznych Rzeszy Wilhelmowi Frickowi, listu biskupa Hilfricha do Ministerstwa Spraw Wewnętrznych. Frick został uznany za odpowiedzialnego za liczne zabójstwa związane T4. Zabijanie robotników przymusowych uznanych za chorych na nieuleczlną gruźlicę w postępowaniu dowodowym uznano za kontynuację T4.

Zabójstwa niemieckich pacjentów w latach 1941-45 były przedmiotem procesu we Frankfurcie przeciwko 25 oskarżonym, z których 11 zostało skazanych. Lekarze Gorgaß i Wahlmann zostali skazani na śmierć, a premier Hesji zamienił wyroki na dożywocie. Dalsze kary wobec głównie pielęgniarek i pielęgniarek wyniosły 2 lata i 6 miesięcy do 8 lat więzienia. Kary Wahlmanna i Gorgaßa zostały następnie złagodzone w 1956 do 15 lat. Wyszedł na wolność w styczniu 1958 po ym jak został ułaskawiony przez premiera Hesji Georg August Zinn.

1953 w holu szpitala psychiatrycznego Hadamar umieszczono płaskorzeźbę. 1964 cmentarz ofiar przekształcony i udostępniony przez prezydenta kościoła protestanckiego Hesji i Nassau, pastora Martina Niemöllera.

1983 studenci uniwersytetu w Gießen opracowali pierwszą wystawę na temat Akcji T4, umieszczono ją w piwnicy ośrodka. W 1991 Stowarzyszenie pomocy społecznej w Hesji zaprezentowało publiczności nową stałą ekspozycję na parterze budynku.

Obecnie w Miejscu Pamięci działa archiwum, biblioteka i sale seminaryjne. Rocznie odwiedza to miejsce 15 tys osób, większość z nich w ramach około trzygodzinnej wycieczki z przewodnikiem.

Od 2006 dostępna jest cyfrowa baza danych ofiar, która jest pod względem kompletności jest najlepsza wśród wszystkich sześciu ośrodków zagłady. Jest to pomoc dla krewnych ofiar.

Upamiętnienie ośrodka zagłady zaczęło się w 1953 od zamontowania pamiątkowej płaskorzeźby przy wejściu. W latach 60. Ernst Klee z Frankfurtu, dziennikarz i naukowiec, badał tę tematykę i publikował prace badawcze. W marcu 2018 wdowa po nim Elke Klee przekazała spuściznę dziennikarską i naukową Miejscu Pamięci Hadamar.

Państwowe Stowarzyszenie Opieki Społecznej Hesji, które przejęło ośrodek wykazywało niewielkie zainteresowanie badaniem zbrodni. W 1985 pracownik socjalny Gerhard Kneuker i dyrektor medyczny Wulf Steglich opublikowali raport. Książka opiera się częściowo na badaniach w głównym archiwum państwa heskiego, w szczególności na aktach procesu Hadamar z 1946/1947, a także na ich własnych rozmowach ze współczesnymi świadkami.

Na początku lat osiemdziesiątych 18 studentów i dwóch profesorów założyło grupę roboczą na Uniwersytecie Nauk Stosowanych we Frankfurcie nad Menem, której celem było dokładne zbadanie morderstw na Mönchberg. Pod roboczym tytułem "Psychiatria w faszyzmie: Anhalt Hadamar 1933–1945" badacze zaczęli badać zachowane archiwa w głównym archiwum państwa Hesji dla procesu Hadamar i przeglądać wcześniej nieprzetworzone pliki w piwnicy byłego ośrodka zagłady. Do tej pory około 5000 akt pacjentów przechowywanych w piwnicy zostało pominiętych lub zarchiwizowanych. Były raczej "zakurzone i przemoczone ... nie podlegają archiwizacji" w piwnicy. Trzyletni projekt badawczy nie był wspierany przez National Welfare Association. Zostało to jasno sformułowane przez grupę badawczą wspieraną przez rząd kraju związkowego Hesji po zakończeniu pracy w przedmowie do publikacji.

"Strategie niepełnosprawności […] były zasadniczo zdeterminowane motywem, aby w miarę możliwości rozładować polityczny materiał wybuchowy przechowywany w archiwach". Pomimo oporu instytucjonalno-politycznego pojawiło się pierwsze fundamentalne badanie roli instytucji Hadamar. Projekt był wspierany przez rząd państwa Hesji i Ministra Spraw Społecznych Armina Claussa. Dotychczasowe badania naukowe Roera / Henkla nie są wymienione w bibliografii Hadamar Memorial na stronach LWV, chociaż pierwsza wystawa w piwnicy Mordanstalt oparta na tych badaniach, a tym samym położyła podwaliny pod ustanowienie pomnika Hadamar. Dopiero w 2002, tym razem jednak pod auspicjami Krajowego Stowarzyszenia Opieki Społecznej Hesji, przeprowadzono podstawowe badanie roli okręgowego stowarzyszenia w kontekście akcji T4 i kolejnej drugiej fazy morderstwa medycznego. Po tym, jak pliki przechowywane wcześniej w berlińskim archiwum dla akcji T4 od połowy lat 90. są ogólnie dostępne, a zwłaszcza biografie ofiar, jest przedmiotem licznych badań.

W 1953 w holu szpitala psychiatrycznego Hadamar umieszczono płaskorzeźbę. W 1964 cmentarz, na którym pochowano zmarłych w latach 1942–1945 został przekształcony i otwarty przez prezydenta Kościoła protestanckiego w Hesji i Nassau, pastora Martina Niemöllera. Pamiątkowe i symboliczne nagrobki upamiętniają ofiary.

W 1983 4 uczniów z Gießen opracowało pierwszą wystawę na temat morderstw medycznych, którą pokazano w piwnicy dawnego ośrodka zagłady. Ta inicjatywa wolontariuszy jest uważana za impuls założycielski dla Pomnika Pamięci Hadamar, który nadal niechętnie jest uznawany w oficjalnej historiografii Państwowego Stowarzyszenia Opieki Społecznej Hesji.

W 1991 Stowarzyszenie pomocy społecznej w Hesji zaprezentowało publiczności nowo zaprojektowaną stałą ekspozycję, która odtąd znajduje się na parterze budynku. Obsługa i utrzymanie spoczywa na National Welfare Association.

Oprócz wystawy w memoriale znajduje się archiwum, biblioteka i sale seminaryjne. Stowarzyszenie wspiera prace nad Pomnikiem Pamięci. Co roku około 15 tys osób odwiedza, większość z nich w ramach ok trzygodzinnej wycieczki z przewodnikiem. Oprócz ochrony zabytków pomnik otrzymał status ochrony na wypadek wojny na podstawie konwencji haskiej. We wrześniu 2019 ogłoszono, że Pomnik Pamięci zostanie powiększony i zmodernizowany do 2025

W 2007 Hadamar Memorial otrzymał nagrodę za innowację w edukacji dorosłych za "Odkrywamy naszą historię". Ludzie z trudnościami w nauce pracują na temat nazistowskich "eutanazji" w Hadamar Memorial.

Od 2006 dostępna jest cyfrowa baza danych ofiar, która jest najbardziej kompletna ze wszystkich 6. Z ich pomocą można wesprzeć krewnych w ujawnieniu ukrytych okoliczności śmierci.

Stolpersteine

Artysty Guntera Demniga są umieszczone przed ostatnim miejscu zamieszkania ofiar morderstwa i przypominają im o ofiarach.

Znane ofiary śmiertelne Carl Langhein (1872–26 czerwca 1941), malarz i grafik Eduard Senz (1877–28 lutego 1941), oryginał (Neunkirchen (Saar)) Gertrud Stockhausen (1900 do 27 maja 1941), matka kompozytora Karlheinza Stockhausena

Pirna Sonnenstein "D"

Średniowieczny gród na wzniesieniu, potem renesansowa forteca. Od 1811 ośrodek psychiatryczny.

1940 28 czerwca - 1941 1 wrzesień; 13720

Komora gazowa w piwnicy budynku C 16 W piwnicy budynku na zamku Sonnenstein w Pirnej w latach 1940/41 13 720 osób z upośledzeniem umysłowym i chorobami psychicznymi oraz co najmniej 1031 więźniów z obozów koncentracyjnych zostało zabitych gazem.

Około jedna trzecia pracowników ośrodka zabijania Sonnenstein była zatrudniona w latach 1942 i 1943 w obozach zagłady Bełżec, Sobibor i Treblinka (Kurt Bolender, Kurt Franz, Heinrich Gley, Lorenz Hackenholt, Gottlieb Hering, Otto Horn, Erwin Lambert, Heinrich Matthes, Gustav Münzberger, Walter Nowak, Josef Oberhauser, Paul Rost i Friedrich Tauscher).

14f13 od lata 1941 co najmniej 1031 więźniów z obozów koncentracyjnych Buchenwald, Sachsenhausen i Auschwitz.

Co najmniej 14 751 osób zostało zabitych w latach 1940 i 1941. Byli to głównie chorzy i niepełnosprawni umysłowo, ale także więźniowie obozów koncentracyjnych.

Dawny kompleks zamkowy i twierdza została przebudowana w 1811 na instytucję dla chorych psychicznie uważanych za potencjalnie uleczalnych, cieszących się dobrą reputacją dzięki reformistycznej koncepcji psychiatrycznej. Kierownikiem tego szpitala był Ernst Gottlob Pienitz. W latach 1855-1914 instytut został rozbudowany, powstało wiele nowych budynków. W latach 1922-39 państwowa szkoła pielęgniarska znajdowała się w Sonnenstein.

W 1928 Hermann Paul Nitsche został mianowany dyrektorem Sonnenstein, który w tym czasie było ponad 700 pacjentów. Wraz z objęciem urzędu rozpoczął się nowy okres: Nitsche, który został uważany za postępowego psychiatrę dwudziestych, został nazistą i zwolennikiem systematycznego wykluczania przewlekle chorych psychicznie i niepełnosprawnych. Jako orędownik "higieny rasowej" i "eutanazji" był jednocześnie szanowanym psychiatrą w Saksonii i był konsultantem psychiatrycznym rządu Saksonii, zwolenik przymusowej sterylizacji i głodzenia wybranych grup pacjentów. W grudniu 1939 instytut został rozwiązany dekretem saksońskiego ministra spraw wewnętrznych i utworzony jako szpital rezerwowy i obóz przesiedleńczy.

Ośrodek zagłady pod kierunkiem doktora Horsta Schumanna. Związani byli z nim lekarze: Kurt Borm (kryptonim "Dr. Storm"), Klaus Endruweit (kryptonim "Dr. Bader"), Ewald Wortmann (kryptonim "Dr. Friede") i Curt Schmalenbach (kryptonim "Dr. Palm"). Sam instytut nosił wewnętrzny skrót T4 D - który pojawia się również na wszystkich oficjalnych pismach jako znak rozpoznawczy.

Wiosną 1940 w piwnicy budynku szpitala - budynku C 16 - zainstalowano komorę gazową i krematorium. Zespół obejmujący cztery budynki został otoczony ogrodzeniem od strony Łaby i parku, częściowo wciąz istniejącą, a na pozostałych odcinkach wysokim drewnianym płotem, aby ukryć wydarzenia w środku.

28 czerwca 1940 rozpoczęła się eksterminacja. Tego dnia dziesięciu pacjentów Heil- und Pflegeanstalt Waldheim zostało zagazowanych. W latach 1940/41 ponad 100 pracowników pracowało tutaj jako lekarze, pielęgniarki, kierowcy, pielęgniarki, pracownicy biurowi i policjanci. Kilka razy w tygodniu pacjenci z domów opieki i opieki byli przywożeni autobusem. Po przejściu przez bramę ośrodka strzeżoną przez oddział policji pielęgniarki na parterze domu C 16 wprowadziły ofiary osobno do pokoju przyjęć dla mężczyzn i kobiet. W innym pokoju zostali indywidualnie przedstawieni dwóm lekarzom, którzy tworzyli fałszywą przyczynę zgonu dla późniejszego aktu zgonu. Po "badaniu" musieli się rozebrać pod nadzorem sióstr i opiekunów w innym pokoju. Następnie od 20 do 30 osób zabrano do piwnicy pod pretekstem, że pójdą do łazienki. Tam zostali wprowadzeni do komory gazowej, która została zaprojektowana jako kabina prysznicowa z kilkoma głowicami prysznicowymi na suficie. Następnie zamkano stalowe drzwi. Lekarz odkręcał zawór gazu na butli z tlenkiem węgla i obserwował proces zabijania, który trwał od 20 do 30 minut.

Po około 20 minutach i wyczerpaniu się gazu palacze wyciągali ciała z komory gazowej i spalali w dwóch piecach koksowniczych dzbudowanych przez berlińską firmę Kori. Wcześniej pacjentów wskazanym przez lekarza usuwano złote zęby. Prochy ofiar wyrzucano na wysypisko lub wrzucano do Łaby.

"Urząd stanu Sonnenstein" przesyłał rodzinie ofiary akt zgonu z fałszywą przyczyną śmierci oraz znormalizowany "list pocieszenia". Kobiety i mężczyźni w każdym wieku, a nawet dzieci zostały zamordowane na Sonnenstein, w tym z "Katharinenhof" w mieście Großhennersdorf i z państwowego instytutu Chemnitz-Altendorf. Pacjenci zamordowani na Sonnenstein pochodzili z Saksonii, Turyngii, Śląska, Prus Wschodnich, Prus Zachodnich, Sudetów i części Bawarii. Do 24 sierpnia 1941 w sumie 13 720 osób chorych psychicznie i upośledzonych umysłowo zostało zabitych w Pirna-Sonnenstein. Pośrednimi instytucjami Sächsische dla Sonnenstein były instytucje państwowe Arnsdorf, Großschweidnitz, Waldheim i Zschadraß.

Latem 1941 w 14f13 w Pirna-Sonnenstein zamordowano także ponad tysiąc więźniów z obozów koncentracyjnych. W tym czasie obozy koncentracyjne nie miały własnych komór gazowych. Zakres transportu więźniów do Sonnenstein nie jest jeszcze całkowicie znany. Były transporty z obozów koncentracyjnych Sachsenhausen, Buchenwald i Auschwitz. Masowe gazowanie 575 więźniów w obozie koncentracyjnym Auschwitz pod koniec lipca 1941 było wstępem do zakończenia 14f13.

W pierwszej połowie 1942 gł we wschodniej Polsce, w ramach operacji Reinhardt utworzono obozy w celu eksterminacji Żydów. Korzystano z doświadczeń Akcji T4. Około jedna trzecia pracowników ośrodka zabijania w Sonnenstein była zatrudniona w latach 1942 i 1943 w obozach zagłady Bełżec, Sobibor i Treblinka: Kurt Bolender, Kurt Franz, Heinrich Gley, Lorenz Hackenholt, Gottlieb Hering, Otto Horn, Erwin Lambert, Heinrich Matthes, Gustav Münzberger, Walter Nowak, Josef Oberhauser, Paul Rost i Friedrich Tauscher.

Latem 1942 ośrodek w Sonnenstein został rozwiązany. Komora gazowa i krematorium rozebrano. Po starannym zatarciu śladów zbrodni budynki były używane od końca 1942 jako szpital Wehrmachtu. W tak zwanym Drezdeńskim Procesie Lekarzy latem 1947 część osób odpowiedzialnych za Akcję T4m została pociągnięta do odpowiedzialności. Sąd w Dreźnie skazał na śmierć Hermanna Paula Nitschego, który był jednym z dyrektorów medycznych T4 od wiosny 1940 oraz dwóch opoekunów z Sonnenstein.

"28 lipca 1941 roku w KL Auschwitz miał miejsce pierwszy przypadek realizacji programu eutanazji. Komisja lekarska, która tego dnia przyjechała do obozu wybrała spośród więzniów 575 inwalidów, przewlekle chorych i starców, których następnie wywieziono do Sonnenstein w Saksonii i zabito tlenkiem węgla." Do sprawdzenia

W Pirnie prawie nie rozmawiano o popełnionych tu przestępstwach. Na cztery dekady zapadło milczenie.

W ciągu 15 miesięcy między czerwcem 1940 a 1 września 1941 w komorze gazowej zamordowano 13 720 osób:

1940 Czerwiec lipiec sierpień wrzesień październik listopad grudzień 1116 1221 1150 10 801 947 698 1941 Styczeń luty marzec .. suma kwiecień maj czerwiec lipiec sierpień 608 760 273 365 1330 1297 2537 607 13720

Podczas Akcji T4 pod kryptonimem specjalnego traktowania 14f13 począwszy od lata 1941 zamordowano w Sonnenstein co najmniej 1031 więźniów z obozów koncentracyjnych Buchenwald, Sachsenhausen i Auschwitz.

Do najbardziej znanych ofiar akcji T4 w Sonnenstein należą drezdeńska malarka Elfriede Lohse-Wächtler oraz pisarz i dramaturg Hermann von Boetticher. Wśród ofiar akcji 14f13 prawnik kościelny Martin Gauger, który został przywieziony z obozu koncentracyjnego Buchenwald do Sonnenstein.

Krzyż pamiątkowy dla 13 720 zamordowanych osób w murze pamięci Po zakończeniu morderstw w 1941 założono "Adolf Hitler School Gau Saxony", Reichsverwaltungsschule i szpital Wehrmachtu. Po zakończeniu II wojny światowej do 1949 mieścił się tu obóz dla uchodźców, obóz kwarantanny dla zwolnionych żołnierzy Wehrmachtu, części starostwa i szkoły policyjnej (do 1954).

W latach 1954–1991 znaczna część terenu wykorzystywana była głównie przez fabrykę turbin lotniczych. W 1977 na terenie zamku utworzono "Okręgowe Centrum Rehabilitacji Pirna". W 1991 warsztaty dla osób niepełnosprawnych zorganizowane przez Arbeiterwohlfahrt.

Od jesieni 1989 coraz częściej mówiono o historii tego miejsca. 1 września 1989 protestanckie centrum kultury Pirna-Sonnenstein z okazji 50. rocznicy rozpoczęcia Akcji T4 zaprezentowało małą wystawę historyka Götza Aly'ego na jej temat. Ta wystawa spotkała się z dużym zainteresowaniem. Rezultatem była inicjatywa obywatelska polegająca na stworzeniu godnego pomnika ofiar zbrodni. W czerwcu 1991 powstaje Kuratorium Gedenkstätte Sonnenstein e. V.

Po archiwalnych i architektonicznych badaniach archeologicznych w latach 1992-94 piwnice domu C 16 zostały zrekonstruowane od 1995 i przygotowane jako zabytek (dziś: budynek Schlosspark 11). Dzisiejsza stała wystawa dokumentacji zbrodni znajduje się na poddaszu tego samego budynku. Stiftung Sächsische Gedenkstätten sstworzyła tę wystaœ ku pamięci ofiar tyranii politycznej, została zaprezentowana 9 czerwca 2000.

Projekt pomnika

Tor pamięci 14 751 zamordowanych osób

System znaków przydrożnych składający się z 16 paneli prowadzi od dworca kolejowego Pirna przez centrum miasta do pomnika Sonnensteina. Drogowskazy zostały zaprojektowane przez berlińskiego artystę Heike Ponwitz i są częścią pomnika "przeszłość jest obecna". Wszystkie panele mają motyw Twierdzy Sonnenstein, namalowany przez malarza Sądu Wyborczego Bernarda Bellotto (1722-1780). Każdy panel zawiera element zbrodni narodowej socjalizmu T4, na przykład: transport zbiorowy, list pocieszenia, specjalne traktowanie, łazienka.

Projekt Heike Ponwitz wyłonił się z konkursu na budowę pomnika dla 15 000 osób.

Ponadto pamiątkowy szlak kolorowych krzyży łączy miejsce Pirna z miejscem zbrodni nazistowskich. Każdy krzyż przypomina ofiarę. W 2013 Pomnik liczył 10 927 osób.

Hartheim

Zamek wzmiankowany w XIII wieku, później przebudowany na renesansową rezydencję, jeden z ważniejszych pałaców renesansowych w Austrii. Później kilka razy przebudowany i raczej w stanie upadku.

W ostatniej dekadzie XIX przywrócono formy renesansowe. 1898 Camillo Heinrich Fürst Starhemberg przekazał budynek pałacowy, zaplecze i część terenów Górnoaustriackiemu Stowarzyszeniu Dobroczynności (niem. Oberösterreichischen Landeswohltätigkeitsverein), stworzono tzw. Idioten-Anstalt. 1900-1910 przebudowano na nowoczesny szpital psychiatryczny.

Na parterze wschodniego skrzydła zbudowano komorę gazową, kostnicę i krematorium.

Działalność 1940 maj - 1941 1 wrzesień; liczba ofiar: 18269 w okresie fazy scentralizowanej, łącznie do grudnia 1944 ok 30 tys. 14f13 12 tys

1943 przeniesienie do pałacu centrali Akcji T4. Hartheim uznano za bezpieczne miejsce.

W czerwcu 1945 amerykańscy śledczy odnaleźli w dokumentach dokładne dane statystyczne morderstw Akcji T4 przeprowadzanych w sześciu ośrodkach zagłady, oprócz dokładnych liczb ofiar prezentowały również wyliczone pieczołowicie oszczędności.

W czerwcu 1945 w rozbitym sejfie znaleziono podczas dochodzenia amerykańskiego śledczego Charlesa Damerona 39-stronicowa broszura opracowana przez Edmunda Brandta na wewnętrzne potrzeby Akcji T4, z miesięcznymi statystykami egzekucji w komorach gazowych (zwanych "dezynfekcjami") w sześciu ośrodkach zagłady T4. Pracownik administracyjny przyznał się w 1968 i 1970 jako świadek, że zebrał dane pod koniec 1942. Do statystyk Hartheim dołączono także arkusz, na którym obliczono, że "70 273 zdezynfekowanych" w ciągu 10 lat zjadłoby żywność warta 147 775 573,80.

Według tych statystyk w Hartheim w ciągu 16 miesięcy od maja 1940 do1 września 1941 w komorze gazowej zamordowano 18 269 osób:

1940 1941 Ogółem Maj czerwiec lipiec sierpień wrzesień październik listopad grudzień styczeń luty października br. Marzec kwiecień maj czerwiec lipiec sierpień 982 1449 1740 633 1123 1400 1396 947 943 1178 974 1123 1106 1364 735 1176 18269

Ta statystyka dotyczy tylko pierwszej fazy zabójstwa akcji T4, zakończonej 24 sierpnia 1941 na polecenie lidera.

Ogólną liczbę zamordowanych w zamku Hartheim szacuje się na ponad 30 000. Wśród zamordowanych byli ludzie niepełnosprawni lub chorzy, więźniowie obozów koncentracyjnych i zagraniczni robotnicy przymusowi. Zabijano tlenkieme wegla.

14f13 Zaledwie trzy dni po formalnym zakończeniu akcji T4 przybył transport z Mauthausen z 70 żydowskimi więźniami i zostali tam zabici. Ośrodek zagłady zajmuje szczególną pozycję wśród innych nie tylko dlatego, że tam zabito największą liczbę ludzi w ramach Akcji /T4; również w 14f13 największa liczba zamordowanych więźnióœ obozów koncentracyjnych. Ich liczbę szacuje się na 12 000.

W dużej częci byli to więźniowie z Mauthausen niezdolni do pracy w kamnieniołomie. Mordowano również wrogów politycznych, w dokumentach była dnotacja "wyjazd urlopowy" (niem. Erholungsurlaub), wśród skazanców byli głównie wrogowie Niemiec (niem. Deutschenhasser), komuniści i Polacy (niem. Polenfanatiker). Od 1944 r. Więźniowie nie byli już wybierani przez lekarzy T4; chodziło o jak najszybsze zwaknianie miejsc w obozie Mauthausen. Dalsze transporty przybyły z Gusen i prawdopodobnie również z Ravensbrück. Ostatnim transport więźniów do Hartheim 11 grudnia 1944 zakończył akcję 14f13.

Od grudnia 1944 do stycznia 1945 więźniowie KL Mauthausen zlikwidowali obiekty i w dużym stopniu przywrócili stan z 1939 Od marca 1945 w zamku mieściła się "Gauhilfsschule".

W Hartheim działali jako Tötungsärzte:

Rudolf Lonauer, od 1 kwietnia 1940 dokwietnia 1945 kierownik Georg Renno, od maja 1940 do lutego 1945 jako zastępca dyrektora

W październiku 1940 pewien ojciec zgłosił tajemniczą śmierć syna w Hartheim w prokuraturze. Władze Oberdonau zwróciły się do prokuratora generalnego Ferdynanda Eypeltauera w Linzu o przerwanie postępowania. Eypeltauer postanowił inaczej, nakazał przesłuchanie odpowiedzialnego lekarza czyli Georga Renno jako oskarżonego. We wrześniu 1941 Eypeltauer otrzymał nakaz zawieszenia postępowania. Zamknął postępowanie.

Przekształcenie strukturalne zamku w ośrodek zagłady miało miejsce wiosną 1940. W ciągu kilku tygodni, dokonano przebudowy i zanstalowano komorę gazową i krematorium w dwóch pomiesszczeniach we wschodniej części budynku.

Ośrodek pośredni Niedernhart Wie;e ofiar zabito w państwowym szpitalu psychiatrycznym Niedernhart w Linzu, gdzie lekarzem był Rudolf Lonauer (dyrektor w Hartheim). Zabijano gł niedożywieniem i przedawkownaiem leków. Systematycznie przeprowadzano selekcje u wysyłano transporty do Hertheim.

Na początku używnao małych autobusów, które mogły wjechać bezpośrednio na dziedziniec przez bramę zamku od strony południowej. Następnie zastąpiono je większymi autobusami, które musiały zatrzyma się po zachodniej stronie zamku. W tym miejscu wzniesiono drewnianą szopę, dla ochrony przed świadkami i zamknięcia obszaru przed zamkiem, żeby ofiary nie mogły się wymknąć, prowadzono ludzi wąskim bocznym wejściem do północno-zachodniego rogu wyznaczonej części dziedzińca zamkowego.

Szopa została rozebrana w trakcie działań rozbiórkowych pod koniec 1944 roku. W ramach projektu artystycznego wykonano symboliczną replikę w postaci szklanych i metalowych płyt. Na szklanych płytach zaznaczono miejsca początkowe transportów.

Podcienie po północnej stronie zamku były w latach 1940-44 wydzielona drewnianym płotem z dziedzińca. Ofiary nie mogły wejść na wewnętrzny dziedziniec zamku. Konstrukcja ułatwiła wprowadzenie ludzi do kolejnych pomieszczeń. Pierwszym była garderoba

Szopa została symbolicznie odtworzona w ramach artystycznej transformacji zamku Hartheim w miejsce pamięci ze stalowymi panelami. W pierwszym polu podcienia zaaranżowano odpowiednio zaprojektowane panele o numerze 1940, jest to rok, w którym rozpoczęły się egzekucje, za pomocą kodu kreskowego. W dawnej garderobie znajdduje się teraz dokumentacja poszczególnych ofiar i sprawców.

W pokoju badań (niem. Untersuchungsraum) lekarz ustalał tożsamość osoby, sprawdznao czy ma złote zęby, które potem miał zebrać palacz zwłok. ludzie ci byli oznaczani krzyżem na plecach. Osoby, które z punktu widzenia lekarzy prezentowały specjalne przypadki anatomiczne, były sfotografowane w pokoju fotograficznym, niektóryjm pobierano organy.

Obecnie istniejący Pomnik Pamięci upamiętnia 30 tys ofiar, każda osoba którą można było zidentyfikować jest na szklanych płytach, ich dane personalne celowo są umiezczone -przypadkowo żeby nie nadawać temu porządku. Znajdują się tu też rzeczy osobiste, które odnalezione w trakcie wykopalisk archeologicznych po wschodniej stronie zamku. Zostały zakopane przez personel w latach 1940–1944. Znajdowały się tam także prochy i resztki kości z krematorium. Odkryto je w trakcie układania rury ciepłowniczej. Części znalezisk eksponowana jest w takiej formie jak je znaleziono. Szczątki ludzkie i pozostałości krematorium zostały umieszczone w sarkofagu po wschodniej stroniee zamku w 2002, te znalezione później w 2009.

Wyjście przez kładkę prowdząca do następnych pokojów, jest podobna do oryginału ma udostępnić inne pomieszczenia do obejrzenia, ale przy tym pozwolić zachować ich pierwotny stan

Komora gazowa Pomieszczenie techniczne, w którym przechowywane były butle z gazem Kostnica, w której przechowywano zwłoki ofiar

Komora za gazoszczelnymi stalowymi drzwiami. Na suficie były trzy prysznice. Od strony dziedzińca wizjer, przez który można było obserwować proces zabijania. Zabijano zwykle od 30 do 60 osób wprowadzając tlenek węgla perforowaną rurą przy podłodze. Zawór otwieran y był zwykle przez lekarza, w wyjątkowych przypadkach "palacze". Po dziesięciu do piętnastu minutach ludzie w małym pokoju o powierzchni około 25 metrów kwadratowych byli martwi. Po godzinie od spuszczenia gazu palacz przenosił zwłoki do kostnicy.

Dziś do dawnej komory gazowej można dostać się za pośrednictwem pomostu, który zaczyna się w byłym pokoju badań.

W sąsiednim małym pomieszczeniu technicznym tlenek węgla w butlach gazowych sprzedawanych przez firmę I.G. Farben z Ludwigshafen związane. Pmost udostępnia Pokój techniczny i kostnicę.

Po egzekucji gaz wypuszczano, a następnie palacz przenosił zwłoki ofiar w tzw. kostnicy. Tam czasem trzymano je kilka dni zanim wszyystkie mogły zotsać spalone w krematorium. 1947 stracony w Landsberg am Lech za swoje działania "Brenner" Vinzenz Nohel opisał w makabrycznym zeznaniu szczegóły tego procesu.

Piec krematorium miał dwie komory spalania, w których jednocześnie można było spalić do ośmiu osób. Piec jest opalany koksem. Ponieważ nie spalał dokładnie całego ciała, używano również elektrycznego młyna do mielenia kości zmarłych. Prochami wypełniano worki i początkowo transportowano furgonetką na Dunaj oddalony o około cztery kilometry. Później popiółu pozbywano się w ogrodzie zamkowym, gdzie został znaleziony w 2001 w ramach wykopalisk archeologicznych. Część prochów została również wysłana w urnach do krewnych. Wypełniane były w przypadkowy sposób.

Pomost umożliwiający obejrzenie wszystckich pomieszczeń kończy się w dawnej sali krematorium. Ponieważ w trakcie rozbiórki pod koniec 1944 piec został usunięty tylko jego położenie jest wyyznaczone światłem na suficie.

Siedziba T4 od sierpnia 1943 r. W Hartheim i Weißenbach am Attersee W związku z wojną powietrzną przeniesiono kwaterę główną Akcji T4 z Tiergartenstraße 4 w Berlinie do Ostmark, do Austrii, w tamtym czasie kpiąco nazywanej schronem przeciwlotniczym Rzeszy. Zapewniło dalszą realizację Akcji T4. Statystyki Hartheim, jak również akta Paula Nitsche - korespondencja, notatki i raporty - prawdopodobnie przybyły w ramach przeniesienia siedziby T4 do Hartheim (dział biurowy, biuro podziału kosztów) i do domu opieki "Schoberstein" w pobliżu Weißenbach am Attersee (dział medyczny).

Znane ofiary śmiertelne Richard Aspöck (1919–1941), austracki pomocnik ogrodnika Teodor Drapiewski (1880–1942), polski ksiądz katolicki Erwin Hanslik (1880–1940), austriacko-polski geograf geograf, historyk i publicysta Bernhard Heinzmann (1903–1942), niemiecki ksiądz katolicki Friedrich Karas (1895–1942), austriacki ksiądz katolicki Jan Kowalski (1871–1942), polski biskup starokatolickiego kościoła mariawitów Friederike (Friedl) Roth, ur. Reichler (1900–1940), żona pisarza Josepha Rotha Ida Maly (1894–1941), malarz austriacki Gottfried Neunhäuserer (1882–1941), austriacki ksiądz benedyktyński Werner Sylten (1893–1942), teolog ewangelicki Aloisia Veit (1891–1940), odległa krewna Adolfa Hitlera

W sumie zamordowano 310 polskich, siedmiu niemieckich, sześciu czeskich, czterech luksemburskich, trzech holenderskich i dwóch belgijskich księży. Wielu z nich zostało przewiezionych (ewakuowanych) z bloku parafialnego (niem. Pfarrerblock) obozu w Dachau Duchowny Hermann Scheipers został również przeniesiony do Invalidenblock w celu zabrania go do Hartheim. Jego siostra - która miała kontakt z bratem - zwróciła się do dr. Bernsdorf, pracownika RSHA Berlin-Oranienburg, odpowiedzialnego za kapłanów w bloku parafialnym. Podobno stawiała mu czoła, w Münsterland było tajemnicą, że uwięzieni księża zostali wysłani do gazu. Bernsdorf ponoć się zdenerwował podczas rozmowy i zadzwonił do komendanta Dachau. Scheipers informuje, że tego samego dnia, 13 sierpnia 1942 doszło do reakcji: on i trzej inni niemieccy duchowni zostali przeniesieni z Invalidenblock (gdzie SS zbierało więźniów do transportu) do bloku parafialnego.

Zakres odpowiedzialności personelu Hartheim i jego osądzenie

Grupa osób, które w zamku Hartheim w latach 1940–1944 w zależności od zadania mniej lub bardziej obciążonego poczuciem winy, liczyła około 60–70 osób.

lekarze Dwaj lekarze byli upoważnieni do otwarcia zaworu gazu i dlatego byli odpowiedzialni za proces zabijania. Ale formalnie byli też na najwyższym poziomie w hierarchii ośrodka zagłądy. Kolejnym zadaniem lekarzy było ustalenie przyczyny zgonu i prowadzenie dokumentacji medycznej. Osoby ze złotymi zębami miały być przez nich odpowiednio oznaczone, a także osoby, których narządy miały ozstaćpobrane. Reprezentacja instytutu na zewnątrz była również jednym z jego zadań.

Lekarze:

• Rudolf Lonauer był starszym lekarzem NS ds. Eutanazji w Hartheim, w państwowym szpitalu psychiatrycznym Niedernhart w Linz oraz w ośrodku pośredbim Schloss Gschwendt w Neuhofen an der Krems. Zarówno w Niedernhart, jak i Schloss Gschwendt zabijał pacjentów, podając truciznę. Wraz ze swoim zastępcą Renno dokonywał selekcji więźniów w obozie koncentracyjnym Gusen. Po tym jak zamordował swoje dzieci, popełnił samobójstwo wraz z żoną 5 maja 1945 w Neuhofen an der Krems, unikając w ten sposób postępowania karnego.
• Georg Renno był zastępcą Rudolfa Lonauera, a także wyposażony w uprawnienia nazistowskiego lekarza eutanazji. Po wojnie Renno mógł zejść do podziemia, po tym jak ponownie użył swojego prawdziwego nazwiska w 1955. W 1961 został aresztowany w Niemczech. W trakcie przygotowań do procesu prokurator generalny we Frankfurcie nad Menem stworzył tak zwaną "ustawę Renno", która zawierała wiele informacji w formie dokumentów lub zeznań. W 1967 rozpoczął się proces przeciwko Georgowi Renno, który wielokrotnie próbował opóźniać to taktyką negocjacyjną. Po zapaleniu wyrostka robaczkowego proces zawieszono. Z powodu dalszych prawdziwych lub fałszywych chorób ostateczne zaprzestano ścigania w 1975. Zmarł w 1997 nie okazując wyrzutów sumienia w szczegółowym wywiadzie na krótko przed śmiercią.

opiekunowie:

Zadaniem personelu pielęgniarskiego było prowadzenie osób przywiuiezionych autobusem do szatni. Tam ofiary musiały się rozebrać, pielęgniarki pomagały, zbierały i rejestrowały odzież i rzeczy ludzkie. Następnie nagie osoby została zabrana przez personel pielęgniarski do pokoju recepcyjnego, gdzie czekał już lekarz prowadzący. Ofiary, które miały być fotografowane, często musiały być wspierane przez dwóch sanitariuszy. Po zakończeniu wszystkich procedur personel pielęgniarski zabierał ludzi do komory gazowej.

Ponieważ na początku akcji T4 w połowie maja 1940 było zbyt mało pracowników po konsultacji z pracownikami biura w celu realizacji tych zadań. Pomocnicy transportu i opiekunowie tacy jak Karl Harrer i Kurt Steubl, którzy zajmowali się transportami z Niedernhart, również pomagali w tych operacjach w pierwszej fazie operacji

Pierwsi członkowie personelu pielęgniarskiego, pielęgniarka Gertrude Blanke i Hermann Wentzel, przybyli do Hartheim zaledwie kilka tygodni przed rozpoczęciem akcji zabijania. Sytuacja kadrowa nie uległa złagodzeniu do połowy października 1940 przydzielono jedenaście pielęgniarek z personelu zakładu opieki zdrowotnej Ybbs nad Dunajem. Wśród nich był Franz Sitter, który po dziesięciu dniach poprosił o natychmiastowe zwolnienie z obowiązku świadczenia usługi, po tym, jak dowiedział się o zadaniu, które ma zostać wykonane w Schloss Hartheim. Jako powód stwierdził, że chce się zaręczyć (einrücken). W rzeczywistości życzenie to zostało spełnione w lutym 1941

W instytucjach Hartheim, Niedernhart i Gschwend zatrudniono następujące pielęgniarki i pielęgniarze:

• Johann Baumgartner, ur. 9 stycznia 1896 jako starszy pielęgniarz w Niedernhart był odpowiedzialny za organizacje pracy personelu pielęgniarskiego. Przeciwko niemu wszczęto wstępne śledztwo w 1948 Ale postępowanie zostało wstrzymane w maju 1948. przez prokuratora. ?
• Gertruda Blanke, pochodząca z Berlina, była pierwszym członkiem personelu pielęgniarskiego, który służył w Hartheim od kwietnia 1940, później została szefową personelu pielęgniarskiego i przebywała w 1944 w Hartheim. Prokurator przerwał śledztwo w dniu 25 lutego 1947 ponieważ nie znaleziono jej.
• Karl Harrer, ur. 14 grudnia 1893 r. pracował jako pielęgniarz w Niedernhart, dyrektor szpitala Rudolf Lonauer zlecił mu zajmowanie się transportem pacjentów z Niedernhart do Hartheim. W swoim procesie Harrer opisał działania we wczesnej fazie akcji T4 i swoją pomoc dla Lonauera w zabijaniu pacjentów w Niederhart. Został skazany 3 lipca 1948 na 66 miesięcy więzienia.
• Leopold Lang, ur. 30 października 1899 pracował jako dozorca w Niedernhart i prawdopodobnie nigdy nie był nawet w zamku Hartheim. Ponieważ asystował szefowi kliniki Niedernhart Rudolfowi Lonauerowi w zabijaniu pacjentów, Lang został skazany 3 lipca 1948 na 36 miesięcy więzienia.
• Karl Steubel, ur. 25 października 1910 pielęgniarz w Niedernhart, a od 1939 do 1942 odpowiedzialny za transporty między pracą a Hartheim. W trakcie operacji Reinhardt członek straży SS w obozie zagłady w Sobiborze, gdzie więźniowie uważali go za sadystycznego i nieczułego. W trakcie postępowania sądowego w sprawie zbrodni w zamku Hartheim wszczęto przeciwko niemu wstępne dochodzenia. Ponieważ popełnił samobójstwo 21 września 1945 prokurator zakończył 25 lutego 1947 sprawę.
• Anton Schrottmayer, ur. 11 marca 1899 r. pracował jako dozorca w Ybbs na Dunaju i był jednym z jedenastu pielęgniarzy przydzielonych do Hartheim w październiku 1940. Podczas akcji T4 pracował jako pomocnik transportu. W 1942 został przeniesiony do biura terenowego Gschwendt, gdzie w imieniu Lonauera podawał śmiertelne zastrzyki. Przyznał się do tych morderstw w 3 sierpnia 1946 przed sądem rejonowym Ybbs na Dunaju, dzień po tym, jak popełnił samobójstwo w więzieniu sądu rejonowego. Następnie prokurator wszczął 25 lutego 1947 sprawę przeciwko niemu.

Pozostali członkowie personelu pielęgniarskiego to Anna Griessenberger, Franz Gindl, Hermine Gruber, Margarethe Haider, Maria Hammelsböck, Maria Lambert, Hermann Merta, Maria Raab, Maria Wittmann i Hermann Wentzl, którzy byli odpowiedzialni za patologa przy pobieraniu organów na zlecenie Lonauera i Renno. Niektórzy (Anna Griessenberger i Margarethe Haider) wróciły po przerwaniu akcji T4 z powrotem do swojej dawnej pracy do Ybbs na Dunaju.

Maria Hammelsböck i Maria Lambert złożyły podanie o służbę medyczną na froncie wschodnim. Niepewną sytuację zimą 1941–1942 spowodowała że Viktor Brack, jeden ze współorganizatorów Akcji T4, był z pielęgniarkami z ośrodków zagłady i około 150 autobusami w Mińsku i Smoleńsku na terenie Grupy Armii Śroodek oraz w Peipussee na terenie Grupy Armii Północ pomagając rannym. W ramach organizacyjnych Organizacji Todt, dlatego Maria Hammelsböck i Maria Lambert w grudniu 1941. W Berlinie nosiły stroje pielęgniarek Organizacji Todt. Podczas kolejnej tury służby medycznej, która odbyła się między styczniem a marcem 1942 kierowcy z Hartheim, Franz Mayrhuber i Johann Lothaller, byli z autobusami.

Rola personelu administracyjnego w akcji T4 była zróznicowana. Dyrektorem specjalnego urzędu stanu cywilnego, fałśzywe akty zgonu. Rodzina ofiary była informaowana o przeniesieniu chorego z kilkudniowym opóźnieniem. W tym czasie chory był juz zabity. 10 do 20 dni później wysyłano list o zgonie z aktem zgonu. Fałszowamnie daty śmierci było również źródłem zysków, oszukiwano ubezpieczneia społeczne na miliony RM. Kierownik biura był odpowiedzialny za wysłanie urny z listem oraz sprawy policyjne. Dlatego często byli do tej roli wybierani policjanci. W przypadku Hartheim był to Christian Wirth, funkcjonariusz policji, mający doświadczenie z innych ośrodków zagłady.

Inną ważną funkcją była funkcja menedżera biznesowego, który był odpowiedzialny za pozyskanie wszystkich zasobów materialnych.

Te główne funkcje pełniło wielu pracowników biurowych, w większości kobiety. Niektóre takie jak Irmgard Ladwig, sekretarz Christiana Wirtha lub Irmgard Schwab, przybyły bezpośrednio z kwatery głównej T4 w Berlinie do Hartheim. Specjalnie zatrudniono wielu innych, takich jak Karoline Burner, Gertraud Dirnberger, Annemarie Gruber, Helene Hintersteiner, Maria Hirsch, Marianne Kuttelwascher, Elisabeth Lego, Siegfried Muckenhuber i Margit Troller.

Głównymi odpowiedzialnymi za rekrutację pracowników były, co potwierdzone późniejszymi zeznaniami, dwie Gauinspekteure Stefan Schachermayr (1912-2008) i Franz Peterseil (1907-1991) i Adolf Gustav Kaufmann (1902-1974), kierownik działu inspekcji Urzędu Centralnego T4 w Berlinie W początkowej fazie działania T4 niektórzy z tych pracowników biurowych musieli przejąć obowiązki z powodu braku pielęgniarek np pomagać się rozbierać ofiarom. Później, gdy była wystarczającej liczby opiekunów i pielęgniarek, to już sięe nie zdarzało ale w pokoju egzaminacyjnym utrzymywano osobisty kontakt z ofiarami. Tam niektórzy urzędnicy musieli pisać różne listy zgodnie z instrukcjami Lonachera i Renno

Franz Reichleitner, administracja Franz Stangl, zastępca kierownika biura

Po zakończeniu działania T4 w ramach operacji Reinhardt potrzebna była wiedza specjalistyczna personelu administracyjnego. Niektórzy urzędnicy administracyjni Hartheim pracowali później w obozach zagłady w Generalnym Gubernatorstwie. Potem cześć z nich znalazła się ponownie w Operacji Specjalnej Departamentu R (niem. Sonderabteilung Einsatz R), gdzie kontynuowali działalność w Strefie Operacyjnej Regionu Wybrzeża Adriatyku.

• Franz Reichleitner: funkcjonariusz policji kryminalnej i urzędnik gestapo z Linz. W Hartheim był zastępcą Franza Stangla, po anulowaniu akcji T4 powstał w ramach operacji Reinhardta dowódcy obozu zagłady Sobibor. 3 stycznia 1944 r. Został zastrzelony przez Rijekę von Partisanen w trakcie pracy w "wydziale specjalnym Einsatz R.".
• Franz Stangl: policjant kryminalny i oficer gestapo. W zamku Hartheim był następcą Christiana Wirtha jako kierownik biura. Podczas operacji Reinhardt został dowódcą obozu zagłady Sobibor i Treblinka. Następnie pracował również w "Dziale Specjalnym Einsatz R". Po wojnie uciekł z Gustavem Wagnerem, z powodu procesów Hartheim w Linzu, w 1948 r. Najpierw do Syrii, w 195 1. Wyemigrował do Brazylii. Z inicjatywy Simona Wiesenthala w 1967 aresztowany i ekstradycja do Niemiec. W 1970 Sąd okręgowy w Düsseldorfie skazał go na dożywocie w trzecim procesie w Treblince. Odwołał się od wyroku i zmarł z powodu niewydolności serca w areszcie w 1971.
• Gustav Wagner: urzędnik administracyjny w zamku Hartheim. W trakcie operacji Reinhardt był zastępcą dowódcy obozu zagłady Sobibor. Następnie pracował również w "Dziale Specjalnym Einsatz R". Po wojnie Wagner wraz z Franzem Stanglem uciekł do Syrii, a następnie wyemigrował do Brazylii jak Stangl. Simon Wiesenthal był w stanie go wyśledzić. Aresztowanie 1978 wg jego prawnika, dwa lata później odebrał sobie życie.

Christian Wirth: Detektyw Inspektor i kierownik pierwszego biura w Schloss Hartheim. Później został mianowany inspektorem wszystkich ośrodków zagłady Akcji T4. W ramach operacji Reinhardt był pierwszym dowódcą obozu zagłady Bełżec, od sierpnia 1942 Inspektorem obozów zagłady. Prawdopodobnie od września 1943 kierował "Departamentem Specjalnym Einsatz R". 26 maja 1944 został zastrzelony przez partyzantów.

Jako menedżerowie biznesowi pracowali w Schloss Hartheim:

• Friedrich Vollmann, pierwszy dyrektor handlowy zamku Hartheim (do grudnia 1940)
• Hans-Heinrich Lenz, jako następca firmy Vollmann, pozostawał do końca 1944 w Hartheim
• Arthur Walther, dyrektor biznesowy. Prawdopodobnie był aktywny w tej funkcji od początku 1942 dokońca 1944 w Hartheim. Działalność tę przerwał urlop (Urlaubsvertretung,) we wrześniu 1942 w jednym z obozów zagłady

Po zakończeniu akcji T4 nadal pozostało kilku pracowników biurowymi w zamku Hartheim. Niektórzy wrócili do centrali w Berlinie, inni znaleźli zatrudnienie w aparacie NSDAP lub w agencjach rządowych, takich jak Gauleitung (Gertraud Dirnberger), Gauschatzamt (Karoline Burner) lub Gaufürsorgeamt (Maria Hirsch). Jednak pracownicy ci nadal pozostawali na liście płac centrali T4, ponieważ istniała możliwość powrotu do poprednich działań, dlatego chciano zatrzymać sprawdzonych pracowników pozatym byli to posiadacze tajemnicy (niem. Geheimnisträger).

Kiedy w 1943 siedziba T4 w Berlinie została zbombardowana, część administracji została przeniesiona do zamku Hartheim, część byłych pracowników biurowych, takich jak Helene Hintersteiner, wróciła do Hartheim.

Zadanie tak zwanych "brennerów" palaczy polegało zasadniczo na usuwaniu zwłok. Musieli wyciągnąć nagie zwłoki ofiar z komory gazowej i przetransportować je do kostnicy, aby tymczasowo je tam przechowywać. W przypadku specjalnie oznakowanych ciał palacze musieli usunąć złote zęby. W piecu krematorium z dwiema komorami spalania jednocześnie spalono do ośmiu osób.

Chociaż w Akcji T4 tyko lekarz mógł otworzyć zawór gazu, często delegowano tę czynność, na palaczy. W przypadku Hartheim byli to głównie dwaj najlepsi palacze Otto Schmidtgen i Josef Vallaster. Po zakończeniu akcji T4 z zespołu sześciu palaczy tylko Vinzenz Nohel i Otto Schmidtgen pozostali. Podczas gazowania więźniów obozów koncentracyjnych, co rozpoczęło się natychmiast po kampanii T4 i trwało do ​​1944 nie obowiązywały tak surowe zasady dotyczące zgazowania. Nie wiadomo kto dokonał otwarcia zaworu gazu w kontekście działania 14f13. Może Nohel i Schmidtgen, ale także SS którzy towarzyszyli transportom, może Hans-Joachim Becker, który przebywał po przeniesieniu siedziby T4 z Berlina do Hartheim w zamku

Vincent Nohel przybył do Hartheim 2 kwietnia 1940 prawie w tym samym czasie co Josef Vallaster. Ponieważ zamek znajdował się w fazie przebudowy musieli usunąć brud z przebudowy. Nohel był zatrudniony jako palacz w zamordowaniu więźniów obozów koncentracyjnych z Mauthausen i Gusen po 1941 został oskarżony przez Sąd Wojskowy Armii Stanów Zjednoczonych w procesie Mauthausen w Dachau. Nohel, określany w amerykańskich gazetach jako „Fireman w zamku Hartheim”, był jedynym z 61 oskarżonych, którzy dość otwarcie relacjonowali swoje działania, a 13 maja 1946 został skazany na śmierć przez powieszenie, wykonanie wyroku 27 maja 1947 w więzieniu za zbrodnie wojenne Landsberg am Lech.

Tablica pamiątkowa we wsi Silbertal, do której odnosi się Josef Vallaster

Josef Vallaster przybył do Hartheim na krótko przed Vinzenzem Nohelem w 1940 I pomógł usunąć pozostałości po przebudowie. Podczas akcji T4 był razem z Otto Schmidtgenem jednym z najlepszych palaczy. możliwe że dlatego on również otwietał zawór gazowowy pod nieobecność lekarzy eutanazji Lonacher i Renno. Po anulowaniu akcji T4 Vallaster prawdopodobnie dołączył do SS i został nadzorcą obozu zagłady w Sobiborze. 14 października 1943 został wciągnięty w pułapkę podczas powstania w obozie zagłady w Sobiborze pod pretekstem, że przymierzy nowe buty w warsztacie szewskim. Podczas tego został zabity siekierą przez żydowskich więźniów obozu Itzhaka Lichtmana i szewca Scholema Fleischackera. Na początku XXI wieku ludzie w jego rodzinnym mieście Silbertal krytycznie potraktowali czas drugiej wojny światowej. W trakcie tych badań odbyła się publiczna dyskusja na temat osoby Josefa Vallastera, którego nazwisko widniało na miejscowym pomniku wojennym wśród poległych. W trakcie tego procesu pomnik wojenny został usunięty i zamiast tego stworzył miejsce pamięci, które przypomina również czyny Josefa Vallastera.

Otto Schmidtgen przybył do Schloss Hartheim na początku czerwca 1940. Vallaster i Nohel byli Austriakami, Schmidtgen i wszyscy inni palacze zostali wysłani z centrali T4 w Berlinie do Hartheim. Ponieważ Schmidtgen był obok Vallastera, jednym z dwóch Oberbrennerów i pozostał z Vinzenzem Nohelem do 1944 w Zamku w Hartheim, można założyć, że tez otwierał zawór gazu.

Kurt Bolender był członkiem SS Totenkopfverband. Bolender został przeniesiony z siedziby T4 do Hartheim. Po zakończeniu akcji T4 uczestniczył w misji medycznej Organizacji Todt na froncie wschodnim. W ramach operacji Reinhardt przybył do obozu zagłady w Sobiborze, gdzie poprowadził część obozu. Popełnił wiele morderstw i obawiał się zemsty wśród więźniów. Podobnie jak wielu innych członków operacji Reinhardt, stał się częścią „Sonderabteilung Einsatz R”. Po wojnie Bolender mieszkał pod fałszywym nazwiskiem w Hamburgu i został aresztowany w 1961 po ustaleniu jego tożsamości i miejsca pobytu W latach 60. oskarżono go o morderstwo w co najmniej 360 sprawach, a 10 października 1966 odebrał życie w areszcie przed procesem, jeszcze zanim został skazany na powieszenie.

Hubert Gomerski był również członkiem SS Totenkopfverbandes, a także przybył przez kwaterę główną T4 do Hartheim. Po tymczasowym przeniesieniu z powrotem do kwatery głównej T4, ponownie pracował w ośrodku zagłady Hadamar jako palacz. W trakcie operacji Reinhardt został przeniesiony do obozu zagłady w Sobiborze, gdzie kierował tzw. oddziałem leśnym. W tym czasie popełnił także niezliczone morderstwa i obawiał się również zemsty. Po wojnie był w 1947 w procesie Hadamar, w którym przestępstwa popełnione w tym ośrodku zagłady zostały nieukarane. Został skazany na dożywocie w 1950 podczas procesu Sobibor we sądzie rejonowym we Frankfurcie nad Menem. W 1972 Federalny Trybunał Sprawiedliwości uchylił wyrok. Ostatnie procesy zakończyły się niepowodzeniem także w sądzie federalnym oraz w latach 80. z powodu stanu zdrowia Gomerskiego. Zmarł we Frankfurcie w wieku 88 lat w 1999 roku.

Paul Groth: W niektórych publikacjach jego nazwisko jest błędnie podawane jako "Grath". Istnieje również wiele informacji na temat jego pochodzenia (urodzony 21 stycznia 1918 r. W Sopocie lub 1913 r. W Hamburgu). Jest pewne, że on również przybył do Hartheim przez kwaterę główną T4, a następnie został po raz pierwszy przeniesiony do obozu zagłady w Bełżcu podczas Akcji Reinhardt. W 1942 Christian Wirth przeniósł go do Sobiboru, gdzie początkowo nadzorował sortowanie ubrań w obozie II, po czym został również skirowany do obszarzu bezpośredniego zabijania (obóz III). Był wśród więźniów znany jako jeden z najbardziej brutalnych nadzorców, któremu dowiedziono wiele morderstw. Groth miał także romans z Żydówką, która została później zamordowana. Z powodu spożywania alkoholu Christian Wirth przeniósł go z powrotem do Bełżca, po likwidacji tego obozu ponownie wrócił do Sobiboru. Po wojnie utonął, jego żona złożyła w sądzie wniosek o uznanie za zmarłeg0o w 1951 ale jeszcze w 1962 Groth był nadal uznany za zaginionegp

Paul Bredow (z lewej) z trzema innymi członkami SS w zoo w Treblince

Paul Bredow był zawodowym kelnerem. Zanim przybył do Hartheim, pracował w stołówce siedziby T4. W ramach operacji Reinhardt przybył wraz z Franzem Stanglem najpierw do obozu zagłady Treblinka, a następnie do Sobiboru. Bredow był tam odpowiedzialny nie tylko za kasyno kuchenne i oficerskie, ale także sam strzelał i dowodził plutonami egzekucyjnymi. Po zakończeniu operacji Reinhardt został przeniesiony do obozu koncentracyjnego Risiera di San Sabba w Trieście. Po wojnie pracował jako cieśla w Gießen, aż do śmierci w grudniu 1945 w Getyndze w wypadku samochodowym.

kierowcy

Zadaniem szoferów, którzy wszyscy pochodzili z Górnej Austrii, było sprowadzenie ofiar z Niedernhart, z głównego dworca kolejowego w Linzu lub z instytucji przekazujących do Hartheim. Najpierw dostępne były mniejsze autobusy, którymi można było wjechać bezpośrednio przez główną bramę do zamku. Następnie do centrum morderstwa trafiły trzy autobusy Mercedesa Reichspost, którymi był wówczas podjazd po zachodniej stronie zamku. W przypadku kamuflażu autobusy nadal jeżdżą z tablicami rejestracyjnymi Reichspost.

Na początku kierowcy mieli również za zadanie przywieźć popioły z krematorium, które zostały zapakowane w worki przez palaczy, do Dunaju, oddalonego o cztery kilometry, i opróżnić tam worki. Z jednej strony zadanie to było bardzo czasochłonne, az drugiej strony istniało niebezpieczeństwo, że miejscowa ludność może mieć podejrzenia z powodu częstych kursów. Dlatego po pewnym czasie zaczęli grzebać popioły w dołach w ogrodzie zamkowym.

Następujący kierowcy stacjonowali w Schloss Hartheim:

Franz Hödl: urodzony 1 sierpnia 1905 r., Członek SS. W listopadzie 1942 r. Wyjechał do Lublina do biura Odilo Globocnika, a później został kierowcą Franza Stangla. W obozie zagłady w Sobiborze używał silnika, za pomocą którego zabijano gazami spalinowymi. Johann Lothaller i Franz Mayrhuber. Obaj pojechali po zakończeniu akcji T4 w styczniu 1942 autobusami na Front Wschodni, aby wziąć udział w ramach organizacji Todt w służbie medycznej. Ich zeznania po wojnie wykorzystano w procesie Georga Renno. Anton Getzinger: urodzony 24 listopada 1910 r. W Öblarn, członek SS. Po pobycie w Hartheim był kierowcą obozu zagłady w Sobiborze. Zmarł w październiku 1943 tuż przed wybuchem powstania w Sobiborze, z rosyjskim granatem ręcznym. Aby ukryć okoliczności jego śmierci, w oficjalnym oświadczeniu stwierdzono, że zmarł 9 grudnia 1944 w walce partyzanckiej w Serbii Johann Anzinger

Inni pracownicy

Heinrich Barbl był członkiem SS i zatrudniony jako instalator w zamku Hartheim jako rzemieślnik. Jego zadaniem było wybijanie nazwisk na okładkach urn. W 1964 roku przyznał, że robił do 20 takich tabliczek dziennie i wypełniał odpowiednie urny popiołem z "dużego stosu". Po zakończeniu akcji T4 pomógł w ramach operacji Reinhardt w zakładaniu obozów zagłady na wschodzie. Podczas jego działalności objął funkcję nadzorczą. Chociaż został przesłuchany jako świadek w latach 60. XX wieku, nie było oskarżenia. Erwin Lambert był odpowiedzialny jako główny budowniczy za zarządzanie budową w pracach związanych z przebudową w Hartheim i innych instytucjach eutanazji. Po Hartheim jego wiedza była potrzebna przy budowie obozu zagłady Sobibor i Treblinka. Z tego powodu został skazany na kilkuletnie więzienie w procesach z Treblince i Sobiborze w latach 60. za pomoc i podżeganie do morderstwa.

Kurt Franz był zatrudniony jako wyszkolony szef kuchni i członek SS Totenkopfverbandes w Hartheim i innych ośrodkach zaglady T4 jako kucharz. W trakcie operacji Reinhardt został przydzielony do straży obozu zagłady Treblinka. Wyróżniał się szczególnym sadyzmem i stał się wielokrotnym mordercą w Treblince. Po odwołaniu kierownika obozu Franza Stangla przejął jego następcę. W procesie w Treblince został skazany na dożywocie w 1965 roku. Matthias Buchberger: Jako rzemieślnik był jednym z pierwszych, a także jednym z ostatnich pracowników Hartheim. Obowiązki Buchbergera polegały na ogólnych czynnościach rzemieślniczych, ale nie był ścigany. Friedrich Lorent był szefem T4-Hauptwirtschaftszentrale, który również był w Hartheim. Krótko przed końcem wojny, w Wielkanoc 1945 roku, wrócił do zamku Hartheim, aby palić filmy i teczki z dokumentami oraz zabierać meble. Po tym, jak przez wiele lat po wojnie pozostawiono go w niewolę, został skazany przez sąd okręgowy we Frankfurcie nad Menem na siedem lat więzienia za pomoc i podżeganie do zabójstwa ponad 4300 więźniów obozów koncentracyjnych. Zadaniem fotografów było fotografowanie osób, które z jakiegoś powodu zainteresowały lekarzy. Zrobili zdjęcie z przodu, nagranie profilu i zdjęcie całego ciała. Pierwszym fotografem był Franz Wagner, jego następca Bruno Bruckner. Podczas gdy Bruckner stwierdził, że fotografował od 30 do 35 ofiar dziennie, Wagner mówił o 60 do 80%, którzy zostali wybrani przez lekarzy do zdjęć. W trakcie działań maskujących od października 1944 dogrudnia 1944 liczne dokumenty medyczne, które zawierały również zdjęcia, zostały zniszczone zgodnie z oświadczeniami różnych pracowników biurowych. Zgodnie z ich oświadczeniami kolejna część akt została przetransportowana do Bad Schönfließ.

Z samego Hartheima pracowała tylko Rosa Haas (jako ogrodniczka) i Aloisia Ehrengruber (jako asystent kuchenny) podczas operacji zabijania na zamku.

Historia instytucji zabijania Hartheim została założona w 1995 przez stowarzyszenie "Verein Schloss Hartheim" i fundację "Lern- und Gedenkort Schloss Hartheim" 2004, a także instalację biura dokumentacji Oö. Landesarchivs w Schloss Hartheim w ciągu ostatnich 20 lat opracował i szczegółowo udokumentował. Długoletni przewodniczący stowarzyszenia, historyk Brigitte Kepplinger, opisywał historię Hartheim w różnych publikacjach. Następujące nazwy nie występują w tych publikacjach i są oparte na innych źródłach:

Hans Girtzig: członek SS. Girtzig był odpowiedzialny za stołówkę w Hartheim i centrum zabijania Grafeneck. W ramach operacji Reinhardt został najpierw przeniesiony do obozu zagłady Bełżec, gdzie był również odpowiedzialny za stołówkę. Później służył także w obozie Poniatowa i w obozie zagłady w Sobiborze. Max Gringers: członek SS. Gringers pracował w stołówce w Schloss Hartheim, a także był zatrudniony w ośrodkach zagłady Grafeneck i Hadamar. W obozie zagłady Belzec Gringers był odpowiedzialny za sortowanie odzieży. Po zakończeniu operacji Reinhardt został przeniesiony, jak wielu innych, do Włoch, gdzie został zabity. Grób Gringera znajduje się na cmentarzu wojskowym Costermano sul Garda, podobnie jak Christian Wirth i Franz Reichleitner. Ferdinand Gromer: ur 7 kwietnia 1903. Być może pracował jako kucharz w zamku Hartheim. W ramach operacji Reinhardt Gromer został po raz pierwszy przydzielony do kuchni w obozie zagłady w Sobiborze. Później był bezpośrednio zaangażowany w gazowanie i spalanie zwłok. Z powodu problemów z alkoholem jego usunięcie przeprowadził Franz Reichleitner. Hermann Michel pracował najpierw w ośrodku zagłady Grafeneck, zanim został przeniesiony do Hartheim jako starszy pielęgniarz. Zimą 1941/42 przeszedł do służby medycznej na froncie wschodnim. W ramach operacji Reinhardt Michel został najpierw przeniesiony do obozu zagłady Sobibor, a następnie w listopadzie 1942 do Treblinki. Jego zadaniem było oszukać przybyłych Żydów, mówiąc, że przybyli do obozu pracy. Dlatego też był nazywany przez więźniów "kaznodzieją", chociaż uważano go za sadystycznego i pozbawionego skrupułów. Po wojnie został aresztowany przez armię amerykańską w Bad Aibling. W 1946 Michel został zwolniony, potem podobno był w Egipcie.

W sumie trzy procesy, dwa przeprowadzono w Austrii, a jeden w Niemczech, podjęto próby osądzenia przestępstw związanych T4 w Schloss Hartheim, Niedernhart Linz oraz w alternatywnym miejscu Schloss Gschwendt w Neuhofen an der Krems. Ale wyroki skazujące były rzadkie.

Ponieważ niektórzy sprawcy pełnili ważne role na okupowanych terytoriach na wschodzie po zakończeniu akcji T4 w ramach operacji Reinhardt i gdzie straty wielokrotnie przewyższały straty w Hartheim, niektórzy zostali popełnieni za te zbrodnie, podczas gdy ich Morderstwo w Hartheim pozostało bezkarne.

Procesy przed Sądem Ludowym w Linz w 1947 i 1948 Sądy ludowe utworzone po drugiej wojnie światowej w Austrii. 2 procesy w Linz 1947 i 1948 masowymi zbrodniami w trzech instytucjach.

Pierwsza rozprawa zakończyła się 26 listopada 1947 wyrokami skazującymi dwóch pielęgniarzy; odpowiednio na 3 i 2,5 roku za udział w zabójstwie i złym traktowaniu. Sześć pielęgniarzy, których działalność została uznana przez sąd za "nie wykraczające poza opbowiązki" (notdienstverpflichtet), zostali uniewinnieni.

W ramach przygotowań do postępowania głównego przeprowadzono dochodzenia przeciwko 61 oskarżonym (43 mężczyznom i 18 kobietom). Działały one podczas przestępstw w instytucjach Hartheim, Niedernhart i Gschwendt w następujących funkcjach:

Lekarze: 3 mężczyzn (w tym Rudolf Lonauer i Georg Renno) Personel pielęgniarski: 15 mężczyzn i 8 kobiet Personel administracyjny: 9 mężczyzn i 7 kobiet (w tym Franz Stangl) Kierowca: 4 mężczyzn "Heater" / "burner": 6 mężczyzn (w tym Vinzenz Nohel) Funkcja nieznana: 6 mężczyzn i 3 kobiety Wreszcie w lipcu 1948 r. Rozpoczął się proces główny w Linzu, ale tylko trzech z 61 podejrzanych zostało postawionych w stan oskarżenia. Więziono dwóch sanitariuszy (Karl Harrer 66 miesięcy, Leopold Lang 36 miesięcy), jednego uniewinniono. Prokuratura wcześniej:

pozwała 13 oskarżonych (§ 90 StPO) 22 przerwano procedurę z powodu niemozliwości zastosowania (§ 412 StPO) o 13 pprzerwano z powodu innych procesów z siedmioma oskarżonymi zakończenie postępowania nastąpiło z powodu ich śmierci (§ 224 StG) W przypadku trzech innych osób wynik wstępnego dochodzenia jest nieznany, w każdym razie miał miejsce akt oskarżenia.

Proces przeciwko Georgowi Renno we Frankfurcie nad Menem W latach 1967–70 Prokuratura Generalna we Frankfurcie nad Menem próbowała skazać zastępcę nazistowskiego lekarza eutanazji w Hartheim, Georg Renno, w procesie we Frankfurcie nad Menem za morderstwo. Chociaż próba ta ostatecznie się nie powiodła, ponieważ oskarżony powołał się na stan zdrowia, a w 1975 proces przeciwko niemu został ostatecznie przerwany, proces ten był kamieniem milowym w rozwiązaniu wydarzeń, które miały miejsce w Austrii w ramach Akcji T4. To, że ten proces w tej formie był w ogóle możliwy, było spowodowane założeniem Centralnego Biura Krajowych Władz Sądowych ds. Dochodzeń w sprawie Narodowych Zbrodni Socjalistycznych (niem. Zentralen Stelle der Landesjustizverwaltungen zur Aufklärung nationalsozialistischer Verbrechen) i jednoczesną zmianą stosunku do zbrodni nazistowskich w niemieckich kręgach wymiaru sprawiedliwości. Niemiecka prokuratura unikała wszelkich starań na etapie przygotowawczym do procesu, który trwał od 1961 do 1967 i podjęła ogromne wysiłki, aby zrekonstruować wydarzenia wokół Schloss Hartheim. Powstała tak zwana "ustawa Renno" była zatem jednym z najważniejszych źródeł informacji dla austriackich projektów badawczych na ten temat, które często inicjowano dopiero kilkadziesiąt lat później.

Renowacja i upamiętnienie W zamku znajduje się Omnik Pamięci Zamek Hartheim. O nowej koncepcji zadecydował stan Górnej Austrii i państwowe stowarzyszenie charytatywne. Ślady konstrukcji Tötungsanstalt zostały odsłonięte i zabezpieczone. Zaraz po pomieszsczeniach ośrodka zagłady stworzono pokój ciszy. W 2003 otwarto miejsce do nauki i pamięci oraz wystawę "Wartość życia". W dawnych salach funkcyjnych sprawców oferowane są wyczerpujące informacje historyczne.

W 2001 na brzegach Dunaju między Brandstatt niedaleko Wörth (dzielnica Pupping) a Wilhering na wysokości wsi Gstocket (gmina Alkoven), gdzie prochy ofiar eutanazji z Hartheim wrzucano do Dunaju, postawiono kamień węgielny z inicjatywy stowarzyszenia Schloss Hartheim. Napis na bardzo dużym Donaukiesel pochodzi od pisarza z Górnej Austrii, Franza Riegera: "Das Wasser löschte die Spuren, die das Gedächtnis bewahrt". Dodatkowa tablica informacyjna wyjaśnia kontekst historyczny. Kamień znajduje się na kilometrze rzeki 2148,5 m, punkt zwrotny, na południowym brzegu. Do terenu można dotrzeć wejściem do elektrowni Dunaj Ottensheim / Wilhering.

Bernburg (Saale)

Landes-Heil- und Pflegeanstalt) in Bernburg

Kontynuacja Brandennburg.

1940 21 listopada - 1941 sierpień; 9385

Wiosną 1942 zabito 1400 kobiet z KL Ravensbrück.

Ośrodek zagłady Bernburg znajdował się między 21 listopada 1940 a 30 lipca 1943 w oddzielnej części domu pomocy społecznej i domu opieki w Bernburg an der Saale (Saksonia-Anhalt). W Akcji T4 9385 osób chorych i niepełnosprawnych z 38 ośrodków opieki społecznej oraz około 5000 więźniów z sześciu obozów koncentracyjnych zostało zamordowanych w komorze gazowej tlenkiem węgla. Zastąpiło zamknięty 28 października 1940 ośrodek w Brandnburg. Większość pracowników przeniosła się do zakładu w Bernburgu. Po jej zamknięciu T4 została zdecentralizowana tzw akcja Brandta.

Dziś znajduje się tam Pomnik Pamięci.

Pochodzenie ofiar Pochodzenie ofiar ośrodka zabijania w Bernburgu zostało jasno określone w obszarze który mu podlegał. Obejmował domy opieki w pruskich prowincjach Brandenburgii, Saksonii i Szlezwiku-Holsztynu, landach Anhalt, Braunschweig i Meklemburgii oraz miastach Berlin i Hamburg, z których transportowano bezpośrednio do niektórych, częściowo za pośrednictwem tzw. instytucji pośrednich niepełnosprawnych i chorych do Bernburga.

Instytucje posrednie

Oznaczenie stary Oznaczenie dzisiaj Miejsce Zamordowani pacjenci

• Wojewódzkie szpitale Jerichów AWO-Fachkrankenhaus Jerichow 390
• State Hospital Uchtspringe Specjalistyczna klinika Uchtspringe Uchtspringe, Stendal County 864
• Landesheilanstalt Altscherbitz Saxon Hospital Altscherbitz Altscherbitz, dziś Schkeuditz. 1385
• Asklepios Specialist Clinic Brandenburg Görden koło Brandenburgii 1110
• Państwowa instytucja psychiatryczna Neuruppin Neuruppin 1497
• National Institution Teupitz Teupitz, Kreis Teltow 1564
• Landesheil- und Pflegeanstalt Königslutter AWO Psychiatry Centre Königslutter 423

Liczba ofiar w pierwszej fazie zabijania od 9 listopada 1940 do sierpnia 1941 zamordowano 9385 osób w Bernburg. Pierwszy transport z 25 pacjentami dotarł do Bernburga 21 listopada 1940 z Neuruppin.

1940 listopad grudzień 1941 styczeń luty marzec .. suma kwiecień maj czerwiec lipiec sierpień (784) 397 387 (8601) 788 939 1004 1084 1316 1406 1426 638 (9385)

W Bernburgu działali jako Tötungsärzte:

Kierownik: Irmfried Eberl ("Dr. Schneider"): od listopada 1940 do sierpnia 1941 Zastępca: Heinrich Bunke ("Dr. Keller"): od listopada 1940 do sierpnia 1941

31 stycznia 1941 Joseph Goebbels napisał w swoim dzienniku: "Omówiono pytanie Bouhlera o milczącą likwidację pacjentów umysłowych. 40000 zniknęło, 60000 wciąż musi odejść. To trudna, ale konieczna praca. I musi być teraz zrobione. Bouhler jest właściwym człowiekiem do tego." Wspomniany tutaj cel planowania 100 000 ofiar nie został zrealizowany zgodnie z powyższymi statystykami Hartheimera, a zapis w dzienniku jest cytowany jako dowód, że akcja T4 została przedwcześnie zakończona.

Kontrowersyjne jest to, czy liczne publiczne protesty wysokiego duchowieństwa i innych dostojników, wiedza publiczna lub zrzucanie angielskich ulotek na temat zabójstw osób chorych i niepełnosprawnych były decydującym czynnikiem zakończenia fazy morderstwa gazowego i kontynuacji formy zdecentralizowanej "eutanazji" poprzez pozbawienie żywności lub leki. Dwa ośordki zagłady kontynuowały dziłalność: Bernburg i Hartheim pod Linzem.

Akcja 14f13 służyła do wybierania i mordowania więźniów, którzy nie byli już w stanie pracować lub byli w inny sposób niechciani. Ofiarami byli żydowscy mężczyźni i kobiety, Cyganie, homoseksualiści, aspołeczni, Świadkowie Jehowy i robotnicy przymusowi. Akcja rozpoczęła się wiosną 1941 i dotyczyła więźniów niezdolnych do pracy. System T4 był jedynym w tym czasie systemem obiektów umożłiwiającym masowe mordowanie ludzi. Dlatego komisje medyczne T4 odwiedziły obóz koncentracyjny. Zaledwie kilka miesięcy później został on rozszerzony na inną grupę wyżej wymienionych więźniów, którzy nie byli prześladowani z powodu niezdolności do pracy, ale przede wszystkim z powodu rasowych i religijnych. Transporty z obozów koncentracyjnych Buchenwald, Groß-Rosen, Flossenbürg, Neuengamme, Ravensbrück, Sachsenhausen. Wczesnym latem 1943 zwłoki z obozu zewnętrznego Wernigerode obozu koncentracyjnego Buchenwald zostały spalone w Bernburgu. Następnie nastąpiło zamknięcie instytucji, a w sierpniu 1943 powrót budynku do instytucji szpitala.

Akcja Reinhardt Irmfried Eberl był dyrektorem medycznym Brandenburg, a następnie w Bernburgu. Od lata 1942 Eberl był dowódcą obozu zagłady Treblinka w ramach operacji Reinhardt w Polsce.

We wczesnych latach NRD temat "eutanazji" był poruszany w Bernburgu, ale dopiero w latach 80. pracownicy szpitala zaczęli planować upamiętnienie. Po Zjednoczeniu otwarto pomnik, który w 1994 przeszedł na własność państwową. Dyrektorem Pomnika Pamięci jest Ute Hoffmann. Od 1 stycznia 2007 zajmuje się nim Stiftung Gedenkstätten Sachsen-Anhalt.